اسناد حمایت ایرانیان از مردم فلسطین در ۷۵ سال پیش

به گزارش خبرگزاری قدس (قدسنا) ، هر سند یا مدرکی که بتواند نگاه و دیدگاه ما را درخصوص رویدادها و جریان‌های رقم خورده در ادوار گذشته تکمیل کند و بر آگاهی‌های ما بیفزاید، سند و مدرکی درخور اعتنا و شایسته توجه است. در مجموعه ارزشمند مرکز اسناد آستان‌قدس رضوی، ظرفیتی فوق‌العاده از اطلاعات وجود دارد که می‌تواند برای هر پژوهنده، دروازه‌ای به سوی شواهد تاریخی جدید باز کند.

در مجموعه آستان قدس رضوی، دو سند دیده نشده و البته مرتبط با فلسطین موجود است که در آن‌ها، روایت‌های جذاب از جنس نگاه مردم ایران و علمای شیعه به مقوله مبارزه با صهیونیسم و حمایت از مردم مظلوم فلسطین می‌تواند در بازسازی نوع نگاه پدران ما به این موضوع راهبردی، بسیار مؤثر باشد.

هرچند تکاپوهای سیاسی و اجتماعی دانشجویان، به صورت بسیار محدود، از دوره پهلوی اول و در تقابل با رژیم وقت آغاز شد، اما به‌طور خاص، این تحرکات پس از شهریور ۱۳۲۰ و فرار رضاشاه از ایران، مجال عرض اندام پیدا کرد. نکته جالب توجه در بررسی تاریخ این جنبش آن است که با وجود تسلط ظاهری تفکرات چپ در محیط‌های آکادمیک آن دوره، دانشجویان مؤمن و مسلمان  از قافله مبارزه عقب نماندند و با تئوریزه کردن دیدگاه‌های سیاسی و اجتماعی خود و نیز تکیه بر آموزه‌های نجات‌بخش اسلام، به بخشی از جریان مبارزاتی مردم مسلمان ایران تبدیل شدند.

تأسیس انجمن اسلامی دانشجویان، بخشی از این فرایند همراهی در اوایل دهه ۱۳۲۰ خورشیدی بود؛ انجمنی که ظاهراً در ابتدا برای تبلیغ دیانت در محیط غرب‌زده دانشگاه آن روز و دفاع از شعائر اسلامی در دانشگاه‌های تهران پا گرفت. نخستین نسل دانشجویان مسلمان عضو این انجمن، دغدغه جلوگیری از محو رویکردهای مذهبی را در دانشگاه داشتند. آن‌ها با کمک معدود استادان متدین آن روزگار و نیز برقراری ارتباط تنگاتنگ با جریان‌های مذهبی وابسته به علمای بزرگی همچون آیت‌الله سیدابوالقاسم کاشانی، به‌تدریج دامنه دغدغه‌های خود را گسترش دادند و پیوندی عمیق میان خواسته‌های خود با خواسته‌های امت اسلام ایجاد کردند که باید آن را در زمره افتخارات جنبش دانشجویان مسلمان ایران بدانیم.

یکی از مدارک جالب توجه درباره این رویکرد، اعلامیه انجمن اسلامی دانشجویان به مناسبت حوادث منجر به «روز نکبت» و تأسیس رژیم جعلی صهیونیستی در ۱۵ می ۱۹۴۸ (۲۵ اردیبهشت ۱۳۲۷) است؛ اعلامیه مهمی که یک نسخه از آن در مجموعه سندهای مرکز اسناد آستان قدس رضوی، با شماره ۱۱۷۸۲۶ نگهداری می‌شود.

تاریخ تولید این سند بسیار مهم، مشخص نیست و روی آن نشانی از زمان انتشار نمی‌توان یافت. اما با توجه به محتوای سند، یعنی موضوع اعتراض به ایجاد رژیم جعلی صهیونیستی و ضرورت کمک به مبارزان فلسطینی، باید آن را مربوط به اواخر بهار سال ۱۳۲۷ بدانیم. از آنجا که در این دوره تاریخی، فقط دو دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران دارای انجمن اسلامی بوده‌اند، می‌توان اعلامیه یاد شده را به طور قطع، انتشار یافته از سوی دانشجویان مسلمان این دو دانشگاه دانست که در این زمان، به احتمال زیاد اعضایی مانند «مصطفی چمران» (دانشجوی دانشکده فنی دانشگاه تهران) داشت. متن سند از دو نظر بسیار حائز اهمیت است؛ نخست اینکه به‌طور دقیق نوع نگاه و تحلیل جامعه و به‌طور خاص دانشجویان را از وقایع فلسطین و ارتباط تنگاتنگ آن با سرنوشت امت اسلامی نشان می‌دهد و معلوم می‌کند باور مربوط به نقش استعمارگران غربی در تأسیس رژیم جعلی صهیونیستی، باوری جدید نیست و از همان روزهای نخست اشغال فلسطین و با توجه به مدارک و شواهد متعدد، در میان اقشار مختلف مردم ایران وجود داشته‌است و دوم، مطالبه‌گری دانشجویان ۷۵سال پیش را از حکومت وقت ایران درباره حمایت از مقاومت فلسطین و مقابله با رژیم صهیونیستی به نمایش می‌گذارد.

این مطالبه‌گری به‌طور واضح شامل ورود به مبارزه با صهیونیسم و حمایت از مردم فلسطین در سه بخش اقتصادی، سیاسی (دیپلماتیک) و درنهایت نظامی با حمایت از جمعیت پرشور حامیان ملت فلسطین در ایران است. مروری بر چند فراز از این سند بسیار مهم تاریخی، بدون هیچ توضیح و تشریح زیاده‌ای، می‌تواند فضایی را که درباره آن سخن گفتیم، پیش روی شما خوانندگان عزیز قرار دهد: «[استعمارگران] می‌دانند که توده‌های زحمتکش مسلمان به اهمیت مرام و مسلک نجات‌دهنده خود پی برده و با پیروی از تعالیم عالیه اسلام حاضر نیست بار سنگین اسارت و استعمار دولت‌های دیگر را بر دوش کشد. آن‌ها می‌دانند اگر مسلمانان جهان در سایه ایده‌آل مشترک خداپرستی متحد شوند دیگر به سخنان ظاهرفریب و تهی‌مغز آنان [و] به این تمدن مسخره‌ای که اصول انسانیت و اخلاق را زیر پا گذاشته‌است تن در نخواهند داد... این‌هاست که دولت‌های زورمند جهان را بر آن داشته‌است که برای حفظ و حراست سلطه و حاکمیت ناحق و ناروای خود در قلب کشورهای مسلمان، پایگاهی نیرومند برای مقاصد استعماری خود به‌دست یهودیان بین‌الملل ایجاد کنند و با در دست داشتن ثروت‌هایی که از راه نامشروع بدست آمده، شریان حیاتی [و] کلیدی ملل خاورمیانه را در دست گرفته، با اعمال نفوذ خطرناک خود از پیشرفت و ترقی ملل مسلمان جلوگیری کنند... ما از ملت ایران مخصوصاً بازرگانان انتظار داریم از خرید و فروش با یهودیان در این دوران خودداری نموده در عین حال [با] بزرگ‌ترین کمک[ها که] به برادران مجاهد خود می‌نمایند... ثابت کنند که نسبت به سنن مذهبی و اصول ملی و دینی خود وفادارند...  ما از مجلس شورای ملی انتظار داریم در این مسئله حیاتی ساکت ننشسته و با توجه به افکار عمومی تصمیمات مقتضی را جهت کمک به اعراب [فلسطینی] اتخاذ نماید...».

انتهای پیام/م.د