کرانه باختری درمیان طرح تشکیل دولت مستقــــــــل وشهـــــــــــــــــرک‌‌سازی

از رؤیای تشکیل دولت مستقل تا مرحله تبدیل به نهادی ابزاری
 برخلاف انتظار همه از ثمربخش بودن مذاکرات اسراییل- فلسطین از زمان امضای توافقنامه اسلو در سال 1993، شاهد آن هستیم که طرف فلسطینی از به دست آوردن ساده‌ترین حقوق خود از جمله تشکیل دولت مستقل در کرانه باختری و نوار غزه، عاجز ماند. کاملاً مشخص است که اقدامات اسراییل به منظور از میان بردن فرصت تشکیل دولت مستقل فلسطینی انجام می‌گیرد تا جایی که در حال حاضر، هیچ امیدی نسبت به این مسئله در میان فلسطینی‌ها وجود ندارد.
 دولت اسراییل در کرانه باختری به گونه‌ای گام برداشته است که طرح تشکیل دولت مستقل فلسطینی به بن‌بست برسد تا به نتیجه مطلوب خود در مورد سازش با فلسطینی‌ها دست یابد. دولت اسراییل از دو طریق دست به این اقدامات زده است. نخست، از طریق ادامه سیاست شهرک‌سازی و یهودی سازی قدس که از زمان اشغال کرانه باختری و نوار غزه در سال 1967 به مرحله اجرا درآمده است. دوم اینکه، تشکیلات خودگردان فلسطینی را به ویژه از لحاظ امنیتی و اقتصادی به صورت نهادی ابزاری درآورده است.
در رابطه با شیوه نخست، حوادث جغرافیایی حاکم بر کرانه باختری و نوار غزه، عرصه را برای تشکیل دولت مستقل تنگ کرده است. تعداد شهرکهای اسراییل در پایان سال 2011 به 160 شهرک رسیده است که در این شهرکها بیش از 554 هزار یهودی زندگی می‌کند. از سوی دیگر، دیوار حائل در حدود 12 درصد از اراضی کرانه باختری را جدا می‌کند که البته شهر قدس نیز از این طرح خارج نیست و بدین ترتیب، حدود 80 تا 85 درصد از مجتمع‌های شهرکی به اراضی اسراییل می‌پیوندند. همچنین دولت اسراییل برای سیطره بر 87 درصد از قدس شرقی، شهر قدیمی قدس و مسجدالاقصی، منطقه دره رود اردن و بقیه مناطق بخش "G"،‌ گام برمی‌دارد. گفتنی است که این مناطق، حدود 60 درصد از اراضی کرانه باختری را تشکیل داده و بیش از 80 درصد از ذخایر آبی در این مناطق قرار گرفته است.
در رابطه با شیوه دوم، اسراییل تلاش می‌کند که بر جوانب و بخشهای عمده تشکیلات خودگردان سیطره یابد. به گونه‌ای که نحوه کارکرد و چگونگی فعالیت تشکیلات خودگردان به ویژه در زمینه اقتصادی و امنیتی را خود تعیین کند. دولت اسراییل تلاش می‌کند که نقش تشکیلات خودگردان در اداره امور مربوط به فلسطین، فراتر از آن چیزی نباشد که اسراییل تعیین می‌کند. با توجه به این شرایط، تشکیلات خودگردان به نهادی وابسته، منزوی و تحت سیطره کامل اسراییل، تبدیل می‌شود.

جایگزین‌های اسراییل
در حال حاضر، افق‌های تغییر سیاست اسراییل درباره مذاکرات سازش و غیره به چشم نمی‌خورد. اظهارات رهبران اسراییل در مورد امکان برپایی دولت مستقل در فلسطین، همواره با تحمیل یک سری شروط برطرف فلسطینی، همراه می‌باشد. پس بدین ترتیب، جایگزین‌های احتمالی اسراییل برای حل مشکل به شرح زیر می‌باشد:
 1- راه حل یکجانبه: بر اساس این گزینه، اسراییل می‌تواند برای مدت زمان بسیار طولانی، وقت‌کشی کند تا جایی که ممکن است دولت اشغالگر، طرح تشکیل دولت موقت را به فلسطینی‌ها پیشنهاد کند و بدین ترتیب، بخش عمده اراضی و ذخایر طبیعی را به خود اختصاص دهد، بر قدس سیطره یابد و به شهرک‌سازی همچنان ادامه دهد.
 2- پیشنهاد دولت موقت: بر اساس این پیشنهاد، فلسطینی‌ها وادار به پذیرفتن دولتی موقت در حدود 60 درصد از اراضی کرانه باختری می‌شوند و رسیدگی به مسائل و قضایای اساسی به مرحله بعد موکول می‌شود. این پیشنهاد بارها از جانب رهبران اسراییلی مطرح شده است. از جمله این رهبران می‌توان به شائول موفاز و  ایگورا ایلاند اشاره کرد.
3- پناه آوردن به طرف سوم: بر اساس این طرح، حل مشکلات فلسطین به طرف سوم همانند گذشته واگذار می‌شود. کشور اردن، مسئول رسیدگی به مشکلات بخش کرانه باختری است و کشور مصر، مدیریت نوار غزه را بر عهده می‌گیرد. البته این پیشنهاد، مستلزم پذیرفتن این مسئولیت از جانب طرف سوم است.
 4- ادامه وضعیت کنونی: بدین معنا که وضعیت فلسطین همچنان که هست، بماند و هیچ‌کس برای حل آن گام برندارد. زیرا در اسراییل، دیدگاه واحد و مشخصی در مورد این مسئله وجود ندارد و هیچ گونه ابزار فشاری برای این امر به چشم نمی‌خورد. علاوه بر این، نفوذ و غلبه رویکرد راستگرا و افراطی در اسراییل، فرصت‌های امتیازدهی به فلسطین را از میان می‌برد.
 کلیه این پیشنهادها اسراییل مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد که البته قوت و ضعف این پیشنهادها به شرایط داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی مربوط می‌شود. به عنوان مثال، پیشنهاد راه حل یکجانبه که در سال 2005 و 2006 با ضعف و سستی مواجه شد، در حال حاضر به صورت جدی مطرح می‌شود. از سوی دیگر، پیشنهاد دولت موقت که در سال 2009 به اوج خود رسیده بود، امروزه به دلیل مخالفت فلسطین، ضعیف شده است. اما با توجه به شرایط حاکم، مسلماً اسراییل برای طرح راه‌حل‌های فوری به خود فشار نمی‌آورد و شرایط را مناسب نمی‌داند مگر اینکه تحولات و تغییرات در کشورهای عربی به گونه‌ای باشد که اسراییل به این امر وادار شود.
 
جایگزین‌های فلسطین
 گویی که رهبران تشکیلات خودگردان فلسطینی و ساف در بی‌فایده بودن مذاکره با اسراییل و اصرار اسراییل بر ادامه شهرک‌سازی، به توافق رسیدند و دریافتند که با توجه به این شرایط، امکان برپایی دولت مستقل فراهم نمی‌باشد. پس از گذشت 18 سال از مذاکرات اسلو، امروز فلسطینی‌ها به پذیرفتن گزینه‌های جدید و در پیش گرفتن راههای مختلف، مجبور شدند. این گزینه‌ها عبارتند از:
 1- انحلال تشکیلات خودگردان فلسطین: بر اساس این پیشنهاد گفته می‌شود که تشکیلات خودگردان به عنوان گامی برای برپایی دولت مستقل تشکیل شده بود. در حال حاضر، این تشکیلات به ویژه از لحاظ امنیتی و اقتصادی به نهادی کارکردی و ابزاری تبدیل شده است.
 2- تعامل با تشکیلات خودگردان به عنوان ابزاری از ابزارهای فعالیت ملی: بر اساس این پیشنهاد، مسئله انحلال تشکیلات خودگردان از بین می‌رود اما همچنین با تبدیل آن به ابزار به شدت مخالفت می‌شود و برای برنامه جدیدی برای آن متناسب با طرح ملی فلسطین تلاش می‌شود. علاوه بر این، پیشنهاد فوق تأکید می‌کند که تشکیلات خودگردان باید به گونه‌ای باشد که از طریق آن بتوان به اهداف دست یافت. این امر از طریق ایجاد تغییرات اساسی در تشکیلات خودگردان و بخشهای وابسته بدان امکان‌پذیر می‌باشد. هماهنگی امنیتی با اسراییل باید کنار گذارده شود و از وابستگی اقتصادی به رژیم اشغالگر کاست.
 3- ادامه تلاش‌ها برای به رسمیت شناختن دولت فلسطین از طریق پناه آوردن به سازمان ملل. این امر، مستلزم تلاشهای وافر رهبران فلسطینی برای به رسمیت شناختن دولت مستقل در سازمان ملل از طریق مجمع عمومی و یا شورای امنیت می‌باشد. اما اقدامات تشکیلات خودگردان در سپتامبر 2011، نشان‌دهنده مخالفت گسترده آمریکا و اسراییل با این امر است و بر این اساس رهبران فلسطینی برای تلاش مجدد، دچار یأس و ناامیدی شده‌اند.
 
پیشنهادها
 1- ایجاد وحدت میان فلسطینی‌ها و توافق بر سر یک برنامه ملی که در آن دستیابی به آزادی به برپایی دولت، اولویت داشته باشد.
 2- عدم اصرار ورزیدن در بازگشت به مذاکرات به عنوان تنها گزینه پیش رو و بررسی سایر گزینه‌های موجود برای فلسطینی‌ها.
 3- توقف هماهنگی امنیتی: زیرا تداوم هماهنگی امنیتی از جانب تشکیلات خودگردان، فرصت ایجاد موقعیت‌های جدید را برای اسراییل فراهم می‌کند.
 5- بهره‌گیری از تغییر و تحولات منطقه به نفع مسئله فلسطین و مطرح کردن مجدد این مسئله در میان ملت‌های عربی.

مترجم: اسراء قطبی