حمله به سوریه از دروازه لبنان (جنبه های غیرآشکار دادگاه حریری )

سعید میرزا دادستان کل لبنان روز گذشته تاکید کرد که کیفرخواست اولیه دادگاه بین المللی ترور رفیق حریری نخست وزیر فقید لبنان را دریافت کرده است. در این زمینه اطلاعات جاری اشاره دارد به اینکه این کیفرخواست تاثیرات داخلی ، منطقه ای و بین المللی زیادی به دنبال خواهد داشت که مهمترین این تاثیرات بر صحنه لبنان، سوریه ، روابط دو جانبه لبنان- سوریه و همچنین بر صحنه معادلات منطقه خاورمیانه و مناسبات بین المللی خواهد بود.

* دادگاه بین المللی لبنان: توصیف معلومات جاری

اقدام دادگاه بین المللی در تحویل کیفرخواست اتهامی منجر شد سیلی از گزارشات، تحلیل ها و تفسیرهای سیاسی در این باره به راه افتد. برخی از این تحلیل ها که پیرامون ضعف مترتب بر این کیفرخواست است به شرح زیر تفسیرمی شود.

• ضعف سری بودن کیفرخواست: سعید میرزا دادستان لبنان تاکید کرده بود که هرگز از محتوای کیفرخواستی که به صورت کاملا محرمانه تحویل وی داده شده است سخن نخواهد گفت. اطلاعات دریافتی اما براین نکته تاکید دارد که اصولا مصداقیت سری بودن این کیفرخواست زیر سوال است. زیرا بسیاری از روزنامه های پرتیراژ آمریکایی و اروپایی در باره محتوای آن به اظهار نظر پرداخته تا جاییکه گابی اشکنازی رییس سابق ستاد مشترک ارتش اسراییل نیز تقریبا یک سال قبل در باره محتوای ان اظهار نظر کرده بود. امری که نقطه ضعف خطرناکی در مصداقیت دادگاه بین المللی لبنان محسوب می شود.
•  ضعف زمان صدور کیفرخواست: اطلاعات درز رفته تاکید می کند که این کیفرخواست تقریبا بیش از یک سال پیش آماده شده بود. لیکن در تحویل آن تاخیر عمدی صورت گرفت. دلیل این تاخیر هم  حمایت از تلاش های نخست وزیر سابق لبنان سعد حریری در تحکیم نفوذش و نفوذ همپیمانان لبنانی آمریکا در ارکان نظام این کشور بود. اینک اما پس از خروج  حکومت -حامی واشنگتن- حریری از گردونه رقابت  و صعود حکومت مقاومت لبنان به قدرت ، دادگاه بین المللی اقدام به تحویل کیفرخواست به حکومت جدید لبنان کرده است. حکومت جدیدی که دارای ارتباط مستحکمی با دمشق است.بنابراین زمان تحویل کیفرخواست امری است که در حد خود نقطه ضعف دوم برای مصداقیت دادگاه بین المللی لبنان محسوب می شود.
• ضعف روش ها : بنابرقانون اساسی لبنان، روابط با نهادها و سازمانهای بین المللی باید از طریق نهاد ریاست جمهوری این کشور صورت گیرد. لیکن فواد سنیوره نخست وزیر اسبق این کشور دراقدامی مغایر با قانون اساسی با سوء استفاده از خلای رییس جمهور پرونده ترور حریری را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داد. بدون آنکه قانونی به این کار او مشروعیت داده باشد. براین اساس تحویل پرونده ترور حریری به شورای امنیت در یک فرآیند غیر قانونی صورت گرفته و در واقع نقض اشکار قانون اساسی لبنان محسوب می شود. این اقدام نیز نقطه ضعف سوم در مصداقیت کار دادگاه بین المللی لبنان به حساب می اید.
• ضعف اعتماد و اطمینان: تحقیقات در پروند ترور حریری ابتدا توسط دتلف میلیس قاضی آلمانی یهودی تبار آغاز شد اما این تحقیقات تحت فشار رسوایی استفاده از شاهدان دروغین با هدف نفوذ در رای صادره صورت گرفت و نتیجه آن شد که پس از این رسوایی میلیس جای خود را به سرگی برامرتز قاضی بلژیکی داد. چندی بعد این قاضی بلژیکی نیز بنا به دلایلی جای خود را به دانیل بلمار قاضی دانمارکی داد. اطلاعات دریافتی می گوید روند تغییر و جابجایی قضات دادگاه حریری براساس اصول منطقی صورت نگرفته بلکه صرفا براساس توصیه های آمریکا و اسراییل از طریق هم پیمانان لبنانی شان و با هدف بکارگیری اقدامات این دادگاه به نفع نیات سیاسی خود صورت گرفته است. این موضوع هم نقطه ضعف چهارم دادگاه بین المللی لبنان است.

با این وجود و به رغم ادعاهای آمریکا و هم پیمانان لبنانی این کشورمبنی بر ضرورت همکاری اطمینان بخش با اقدامات دادگاه ترور حریری اما اغلب لبنانی ها و همچنین باورعمومی مردم در خاورمیانه و جهان این است که  دادگاه بین المللی ترور حریری صرفا با هدف حذف دشمنان لبنانی اسراییل و هم پیمانان منطقه ای آنان از جمله سوریه و ایران  ایجاد شده است.

* فعالیت های اجرایی لازم پس از تحویل کیفرخواست

گزارشها حاکی از آن است اقداماتی را که از لبنانی ها انتظار می رود پس از دریافت کیفرخواست انجام دهند عبارتند از:

* اینکه دولت لبنان به سرعت گامهای اجرایی قانونی را در این زمینه با هدف همکاری با دادگاه بردارد. در این زمینه احتمالا دادستان لبنان کیفرخواست را تحویل نجیب میقاتی نخست وزیر جدید لبنان کند.

* مقامات لبنانی باید در یک دوره زمانی 30 روزه   محتوای کیفرخواست را اجرایی کنند.

* پس از پایان 30 روز ، مقامات لبنانی باید در نامه ای رسمی به دادگاه بین المللی تلاش های بیروت مبنی بر پایبندی به اجرای محتوای کیفرخواست را اطلاع دهند.

براساس گزارشات درز رفته، کیفرخواست مقدماتی دادگاه ترور حریری  ظاهرا انگشت اتهام خود را متوجه چهار نفر از اعضای حزب الله لبنان کرده است. چنانچه حزب الله رسما اعلام کند که هیچیک از اعضای و حتی حامیان خود را به دادگاه بین المللی فاقد مشروعیت تسلیم نخواهد کرد آنگاه باید منتظر یک بحران بزرگ در داخل و خارج لبنان پیرامون پرونده کیفرخواست صادر شده از سوی دادگاه ترور حریری بود. زیرا سیستم کاری دادگاه بین المللی به گونه ای است که مقامات لبنانی را ملزم به بازداشت فوری متهمین و تسلیم فوری انان به این دادگاه می کند. درغیر این صورت مقامات لبنانی باید تصاویر و اسامی متهمین را در تلویزیون و روزنامه های لبنانی منتشر نمایند. علاوه براین در صورتی که متهمین در منطقه ای هستند که خارج از حاکمیت لبنان است باید از جامعه جهانی برای بازداشت آنان درخواست کمک نماید. علاوه براین، شگفت آور اینکه چنانچه امکان بازداشت و یا تحویل متهمان نباشد، این دادگاه می تواند حکم غیابی علیه آنان صادر نماید.

* جنبه های غیر آشکار :  حمله به سوریه از دروازه لبنان

اطلاعات درز رفته حکایت ازآن دارد که اقدام دادگاه بین المللی در تحویل رسمی کیفرخواست اتهامی به مقامات لبنانی امری است که در حد خود بازتاب دهنده  جنبه های غیر آشکاری از این اقدام با هدف تاثیر کلی یا جزئی بر تحولات و رویدادهای جاری در منطقه خاورمیانه است.

از جمله اینکه به فرایند تحویل کیفراخواست یاد شده می توان اینگونه نگاه کرد که این کیفرخواست شوکی است که می تواند منجر به بروز شوک های فرعی داخلی ، منطقه ای و بین المللی شود که هریک از آنها با خود پیامدهای منفی ای به دنبال داشته باشد. از جمله :  

• شوک های احتمالی  در صحنه سیاسی لبنان:

-         ایجاد بی ثباتی در استقرار دولت جدید لبنان

-         ایجاد بی ثباتی در استقرار مجلس نمایندگان لبنان

-         ایجاد بی ثباتی در نقشه احزاب سیاسی لبنان

• شوک های احتمالی در صحنه سیاسی سوریه:

-         فشار بر هم پیمانان سوریه در لبنان

-         بروز هرج و مرج سیاسی در لبنان به مخالفان سوریه در لبنان این امکان را خواهد داد تا از خاک لبنان علیه سوریه دست به اقدامات خرابکارانه بزنند.

بااین وجود اما بیشترین خطر زمانی است که :

-         تا کنون احتمالاتی دال براینکه نام برخی شخصیت های سوری در کیفرخواست آمده باشد، وجود ندارد. اما چنانچه برخی دست های پنهان بین المللی اقدام به اضافه نمودن برخی نامهای سوری در لحظه پایانی - که امری ممکن می نماید-  کنند آنگاه پیامدهای مستقیم این کیفرخواست علیه سوریه خطرناک تر هم می شود

-         احتمالا دشمنان سوریه ابتدا اقدام به درج اسامی متهمین لبنانی خواهند کرد اما با توجه به اینکه اصولا فلسفه ایجاد دادگاه بین المللی ترور حریری با هدف حمله به سوریه و تضعیف این کشور صورت گرفت نه شناسایی قاتل اصلی رفیق حریری، بنابراین این احتمال وجود دارد که در مرحله بعدی پای سوریه نیز به این توطئه کشیده شود.

براین اساس بدون شک در آینده سناریوی "فعل و انفعالات سیاسی" لبنان بر ماهیت سناریوی "منازعه  رو به رشد" غلبه خواهد یافت و براساس اتفاقاتی که طی روزهای گذشته رخ داد نمایشنامه سیاسی لبنان در قالب صف بندی های مبتنی بردرگیریهای قطبی آغاز شد. در این زمینه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

-         اعلام جریان المستقبل (وابسته به سعد حریری) الکتائب (الجمیل ) و نیروهای لبنانی (جعجع) مبنی بر ضرورت اقدام مقامات لبنانی در همکاری با تلاشهای دادگاه بین المللی

-         اعلام جنبش حزب الله لبنان و هم پیمانانش مبنی بر مخالفت قاطع با هرگونه همکاری با دادگاه بین المللی ترور حریری

لیکن براساس این اصل که مسئولیت رسمی در برابر این دادگاه برعهده کیست؟ طبیعی است که دولت جدید لبنان تنها طرفی است که باید محتوای کیفرخواست را به اجرا در آورد . از این رو چنانچه دولت لبنان حاضر به همکاری با دادگاه بین المللی ترور حریری نشود احتمالا با شانتاژ تبلیغاتی مثلث پاریس - لندن - واشنگتن روبرو خواهد شد و انان مدعی می شوند که دولت لبنان مخالف با قوانین بین المللی رفتار می کند. امری که باعث خواهد شد  این کشورها با سوء استفاده از رفتار دولت لبنان جامعه جهانی- بخوانید بخشی از اعضای شورای امنیت-  را برای اعمال تحریم های بین المللی علیه لبنانی ها تحریک نمایند. علاوه براین، در صورت سقوط دولت جدید لبنان و روی کار آمدن دولتی همسو با منافع غرب در این کشور نیز چنانچه تلاش هایی برای اجرای تصمیم دادگاه حریری صورت گیرد بدون شک با مقاومت شدید لبنانی ها روبرو خواهد شد موضوعی که ممکن است لبنان را به سوی جنگ داخلی سوق دهد.

به بیانی ساده تر چنانچه گزینه پیش روی بیروت اصرار بر امتناع ازهمکاری با دادگاه بین المللی و مقابله با توطئه خارجی باشد و یا اینکه گزینه همکاری بااین دادگاه را بپذیرد در هر دو صورت منجر به بروز درگیریهای داخلی سریع در لبنان خواهد شد. و اما در باره سوریه باید گفت که این کشور احتمالا باید خود را آماده رویارویی با پیامدهای این دادگاه در مرحله کنونی یا مرحله آینده نماید.

ترجمه : مهدی شکیبایی