جریان شناسی احزاب مصری (1) پیشینه احزاب قبل و بعد از قیام 25 ژانویه

خبرگزاری قدس با هدف شناخت بیشتر با برنامه ها و گرایشات احزاب جدید و قدیم مصر منتشر کرد
 
 
نخستین جلسه گفتگوهای ملی جریانهای مصری به ریاست دکتر یحیی الجمل معاون نخست وزیر جدید مصر و مسئول پرونده گفتگوهای ملی روز چهارشنبه 30 مارس 2011 تشکیل شد.  گروههای شرکت کننده در این جلسه دیدگاههای پیشنهادی خود را پیرامون نحوه برگزاری گفتگوهای ملی اعلام و بررسی کردند. شرکت کنندگان در این جلسه همچنین درباره مکانیزمهای مدیریت این گفتگوها به بحث و تبادل نظر پرداختند تا این جلسه آغازی باشد برای مشارکت گسترده همه گروههای سیاسی ، جوانان انقلابی، سندیکاهها، تجمع های مختلف و نمایندگان جامعه مدنی .

این جلسه دقیقا پس از تصویب و اعلام قانون جدید احزاب که دارای موافقان و مخالفانی در سطح کشور بود، برگزار شد.

نظر به اهمیت موقعیت کشورعربی مصر در منطقه خاورمیانه خصوصا نقش این کشور در منازعه اعراب و رژیم صهیونیستی و فلسطینیان و رژیم صهیونیستی و همچنین اهمیت شناخت بهتر محافل مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی این کشور در شرایط کنونی منطقه خاورمیانه خبرگزاری قدس (قدسنا) با هدف آگاهی بیشتر محققان ، دانشجویان و علاقه مندان به برقراری روابط دیپلماتیک میان جمهوری اسلامی ایران و مصر ابتدا به تشریح روند تاریخی حرکت حزبی در مصر پرداخته و سپس هریک از احزاب قدیم و جدید مصری را به تفکیک مورد مداقه قرار خواهد داد:

مقدمه:

فعالیت اولیه تاسیس احزاب در مصر برمی گردد به سال 1907 زمانی که حزب ملی مصر توسط مصطفی کامل

رهبر مصرتاسیس شد وی همواره مدافع تاسیس احزاب دیگر مصری برای ازادی وطن بود و براین اساس حزب الامه توسط احمد لطفی السید تاسیس گردید.

پس از ان حزب الوفد نیز به عنوان یک جنبش مردمی در ابتدای کار با هدف تایید گروهی از مصری ها که به عنوان نمایندگان ملت مصر برای گفتگو با اشغالگران به خاطر خروج انان انتخاب شده بودند ظهور یافت.

پس از آن دهها حزب دبگر از جمله حزب کمونیست مصر که توسط حسنی العرابی در سال 1922 تاسیس شد شکل گرفتند.

حزب اصلاح که شیخ علی یوسف موسس ان بود و دارای نشریه ای به نام الموید شد، حزب النبلاء ، حزب قانون اساسی ، حزب ملی ازاد و حزب المصری و احزاب منشق شده از حزب وفد  از جمله احزاب مصر در ان دوره بودند.    

تا اینکه تمامی فعالیت های حزبی در مصر پس از انقلاب ژولای 1952 تعطیل شد و مصر وارد مرحله  سازمان سیاسی واحدی بهنمایندگی از اتحادیه سوسیالیست گردید. این فعالیت تک حزبی ادامه داشت تا زمان اقدام انور سادات رییس جمهور سابق مصر مبنی بر ازادی تعدد احزاب و تاسیس تشکل های سیاسی در سال 1976.

این تشکل ها در واقع  سه گرایش چپ، میانه و راست داشتند که نمایندگی گرایش چپ را حزب تجمع سوسیالیست به ریاست خالد محی الدین، نمایندگی گرایش راست را حزب الوفد به ریاست فواد سراج الدین  و گرایش میانه را حزب ملی دمکرالتیک به ریاست انور سادات برعهده داشتند.

پس از آن  قانون احزاب سیاسی به شماره 40 در سال 1977 با هدف ایجاد و شکل دهی احزاب سیاسی در مصر صادر شد. این قانون بطور رسمی نظام سیاسی در مصر را از نظام تک حزبی به تکثر و تعدد احزاب تغییر داد. قانونی که باعث شد احزابی چون حزب سوسیالیست کار و حزب لیبرال سوسیالیت در کنار سه حزب دیگر اقدام به فعالیت سیاسی کند.

در کنار این احزاب  جماعت های سیاسی دیگری چون جماعت اخوان المسلمین و حزب کمونیست مصر نیز به طور محرمانه فعالیت می کردند.

احزاب مصری قبل از انقلاب 25 ژانویه

شمار احزاب رسمی مصر از سال 1981 تا سال 2010 یعنی پیش از سقوط رژیم مبارک افزایش یافت و دقیقا 24 حزب توانستند از رژیم  سابق مصر مجوز فعالیت دریافت کنند که این احزاب عبارتند از:

1- حزب دمکراتیک مردمی (حزب الشعب الدیمقراطی): نماینده موسسان این حزب انور عفیفی بود. فعالیت این حزب در سال 2007 آغاز شد و رییس کنونی ان خالد فواد حافظ المحامیز است.

2-  حزب سوسیالیست عربی مصر (حزب مصر العربی الاشتراکی): این حزب در سال 1976 تاسیس شد و رییس کنونی آن وحید فخری الاقصری است.

3- حزب لیبرال سوسیالیست (حزب الأحرار الاشتراکیین): این حزب در سال 1976 تاسیس شد و رییس قانونی آن حلمی سالم است اما پس از انقلاب 25 ژانویه رهبران و اعضای کنگره سراسری این حزب وی را برکنار شده می دانند و خواستار برگزاری انتخابات برای تعیین رییس شده اند.

4-  حزب تجمع ملی ترقی خواه  وحدت گرا (حزب التجمع الوطنی التقدمی الوحدوی) در سال 1976 تاسیس شد و رییس کنونی آن دکتر رفعت السید است.

5- حزب ملی دمکراتیک (الحزب الوطنی الدیمقراطی): این حزب همان حزب حاکم در رژیم سابق تا زمان پیروزی انقلاب 25 ژانویه بود. در سال 1978 تاسیس شد و رهبری آن بر عهده حسنی مبارک رییس جمهور مخلوع مصر بود.

6- حزب الوفد جدید(حزب الوفد الجدید): در سال 1978 تاسیس شد و ریاست کنونی انبرعهده دکتر السید البدوی شحاته است.

7- حزب امت (حزب الامه): در سال 1982 تاسیس شد. رییس کنونی ان یعیش ابورحمه و معاون وی دیدامونی ابوالعینین است.

8-  حزب سبز مصر(حزب الخضر المصری): در سال 1990 تاسیس شد. رییس فعلی آن عبدالمنعم علی الاعصرنام دارد.

9-  حزب اتحادیه دمکرات(حزب الاتحاد الدیمقراطی):  در سال 1990 تاسیس شد. رییس کنونی ان ابراهیم ترک است.

10- حزب دمکرات عربی ناصری (الحزب العربی الدیمقراطی الناصری):  این حزب در سال 1992 تاسیس شد. رییس فعلی ان ضیاء الدین داوود نام دارد.

11- حزب همبستگی اجتماعی (حزب التکافل الاجتماعی) : در سال 1995 تاسیس شد و ریاست آن در حال حاضر برعهده دکتر اسامه شلتوت است.

12- حزب ملی وفاق (حزب الوفاق القومی) :در سال 2000 تاسیس شد و دکتر رفعت العجرودی ریاست آن را در حال حاضر برعهده دارد.

13- حزب مصر 2000 (حزب مصر 2000): در سال 2001 تاسیس شد و ریاست آن بر عهده دکتر فوزی غزال است.

14-  حزب نسل دمکرات (حزب الجیل الدیمقراطی):  در سال 2002 تاسیس شد و ناجی شهابی در حال حاضر ریاست آن را برعهده دارد.

15- حزب مشروطه ازاد اجتماعی (الحزب الدستوری الاجتماعی الحر): ممدوح القنتاوی رییس ان است و در سال 2004 تاسیس شده است.

16- حزب الغد : در سال 2004 تاسیس شد و سپس به دو قسمت تقسیم شد رهبری یک قسم ان را دکتر ایمن نور برعهده گرفت و رهبری قسم دوم را مهندس موسی مصطفی موسی برعهده داشت.

17- حزب جوانان مصر (حزب شباب مصر): در سال 2005 تاسیس شد و ریاست کنونی ان برعهده لحمد عبدالهادی است.

18- حزب صلح دموکراتیک (حزب السلام الدیمقراطی) : در سال 2005 تاسیس شد. و ریاست آن در حال حاضر برعهده احمد بیومی الفضالی است.

19-  حزب محافظه کار (حزب المحافظین) : در سال 2006 به ثبت رسید و رییس کنونی ان حسام عبدالرحمن است.

20- حزب ازاد جمهوریخواه (الحزب الجمهوری الحر) : در سال 2006 تاسیس شد و ریاست ان برعهده حسام عبدالرحمن  است.

21-  حزب جبهه دمکراتیک (حزب الجبهة الدیموقراطیة): در سال 2007 تاسیس شد و ریاست آن برعهده اسامه الغزالی حرب است.

22-  حزب میانه مصر (حزب الوسط المصری) : اولین حزب پس از پیروزی انقلاب 25 ژانویه 2011  مصر است.  ریاست آن برعهده  ابوالعلا ماضی است که وی از اعضای سابق اخوان المسلمین بود و از این جماعت جدا شده است.

برخی احزاب قانونی که فعالیت آنها به سبب درگیری برسر تصاحب پست ریاست معلق است:

23- حزب کار ناصری (حزب العمل المصری) : در سال 1978 تاسیس شد وکیل هیات موسس آن ابراهیم شکری است.

24- حزب مصر جوان (حزب مصر الفتاة) :    در سال 1990 تاسیس شد وکیل هیات موسس آن احمد حسنین است و رییس موقت ان نیز الوصیف عید الوصیف نام دارد.

25- حزب عدالت اجتماعی (حزب العدالة الاجتماعیة) : در سال 1993 تاسیس شد  و وکیل هیات موسس آن محمد عبدالعال می باشد و ریاست موقت این حزب نیز برعهده کمال حسین است.

احزاب مصری تاسیس شده پس از قیام 25 ژانویه

پس از پیروزی انقلاب 25 ژانویه مصر نقشه حزبی مصر تغییر یافت و شماری از حزبهای جدید در کنار  جریانها و احزاب دیگری که هنوز مجوز از کمیته امرواحزاب دریافت نکرده بودند ظهور یافتند .  حزبهای جدیدی که تلاش می کردند در افکار سیاسی عمومی مصر برای خود جایگاهی داشته باشند. که عبارتند از:

1- حزب الکنانه مصر (حزب مصر الکنانة) :  وکالت موسسه و همچنین رییسی که همه اعضا برریاستش متفق القولند اقای اشرف بارومه نامدارد. این حزب بلافاصله اقدام به ایجاد یک نشریه الکترونیکی بر روی شبکه جهانی اینترنت کرد به نام  الکنانه (نام قدیم مصر). 

2- حزب آزادی و عدالت (حزب الحریة والعدالة) : موجودیت این حزب توسط محمد بدیع رهبر جماعت اخوان المسلمین در 11 فوریه سال 2011 اعلام کرد. وکیل هیات موسس این حزب دکتر محمد سعد الکتاتنی رییس وقت فراکسیون اخوان المسلمین در مجلس مصر در سال 2005 است.

3- حزب افتخار (حزب المجد) :  در 13 مارس 2011 تعدادی از فرهیختگان و جوانان مصری تاسیس حزبی را اعلامکردند که شامل همه اقشار جامعه مصر براساس مبانی دمکراسی است.

4- حزب ازاد مصر(حزب مصر الحرة):  در 23 فوریه سال 2011 عبدالله الاشعل معاون سابق وزیر خارجه مصر موجودیت این حزب سیاسی را اعلام کرد.

5- حزب مردم مصر (حزب أبناء مصر): این حزب توسط تعدادی از جوانانانقلابی تاسیس شد.

6- حزب نظر (حزب الرأی) : این حزب توسط گروهی از جوانان انقلابی مصر تاسیس شد و ریاست آن بر عهده استاد اکرم علی ابو النصر البیبلاوی است.

7- حزب انقلابیون آزادیخواه (حزب ثوار التحریر): وکیل هیات موسس این حزب احمد علی فاضل است.

8- حزب کرامت (حزب الکرامة):  ریاست آن برعهده حمدین صباحی است.

9- حزب اصلاحات و توسعه (حزب الاصلاح والتنمیة): ریاست آن برعهده محمد انور عصمت السادات است.

10- حزب لیبرال (الحزب اللیبرالی) : این حزب فعالیت خود را به ریاست دکتر عماد سعداله آغاز کرد.

11- حزب نهضت (حزب النهضة): وکیل هیات موسس این حزب برعهده حقوقدان اسلامی آقای ممدوح اسماعیل است.

12- حزب تغییر(حزب التغییر):  وکیل هیات موسس آن احمد المختار است.

13- حزب نهضت جوانان مصر(حزب نهضة شباب مصر):  وکیل هیات موسس این حزب محمود صالح است.

14- حزب اتحاد مصر (حزب الاتحاد المصری): موسس ان یکحقوقدان و فعال قبطی به نام نجیب جبرائیل است.

15- حزب جوانان انقلاب (حزب شباب الثورة): موسس این حزب مایکل منیر رییس سازمان قبطی های آمریکا است. 

16- حزب رودخانه های  جدید(حزب النهر الجدید): موسس آن یکروزنامه نگار قبطی  به نام ارمانیوس المنیاوی است.

در حالی که فعالیت جوانان انقلابی برای سقوط رژیم مبارک و پس از آن تحقق سایر مطالبات انقلابیون ادامه داشت گروهی از همین جوانان و رهبران انقلابی اقدام به تاسیس حزب سیاسی ویژه  ای کردند که در آن حتی گروهی  از باقی ماندههای احزاب معارض سنتی که جوانان انقلابی به انان به چشم شرکای نظام سابق نگاه می کردند هم حضور داشتند.

این حزب " جبهه ازادی و توسعه و دفاع از دستاوردهای انقلاب" نام داشت. بیانیه تاسیسی این حزب توسط 30 هزار نفر از جوانان مشارکت کننده در انقلاب مصر امضا شد. این حزب نخستین حزبی بود تاسیس ان از سوی جوانان متحصن در میدان التحریر قاهره اعلام شد.

همچنین حزب دیگری به نام " جبهه ازادیخواهی" که شامل تعدادی از اعضای جوانان انقلابی بود اقداماتی را برای تاسیس حزب سیاسی جدیدی به نام  " جوانان ازادیخواه" صورت دادند و درنهایت وائل الابراشی روزنامه نگار مصری موجودیت این حزب جدید را اعلامکرد.

برخی دیگر از جوانان انقلابی مصر حزب دیگری را تحت نام "حزب 25 ژانویه" تاسیس کردند . همچنین تعداد دیگری از همین جوانان انقلابی با هدف جلوگیری از هرگونه شکاف در بین جوانان و سایر گروههای مشارکت کننده در انقلاب 25 ژانویه حزب جدیدی را با نام " ائتلاف" تاسیس کردند.

در گام مهم دیگری، ممنوعیت فعالیت حزب کمونیست مصر که از سال 1924 فعالیت ان ممنوع شده بود ، لغو گردید و این حزب به طور علنی در صحنه سیاسی مصر با صدور بیانیه ای مبنی بر برگزاری اجلاس گسترده یی، فعالیت خود را آغاز کرد.

ضمن آنکه با تاسیس حزب جدیدی با نام  حزب حزب دمکراتیک اجتماعی مصر که در آن جریان های چپ دمکرات و لیبرال پایبند به عدالت اجتماعی مشارک داشتند، موافقت شد.

همچنین تعدادی از فعالان حوزه کارگری و چپ گراها تاسیس اولین حزب از نوع طبقه کارگر مصر را در نشستی با حضور رهبران انجمن های کارگری و اشتغال در استانهای مختلف را اعلام داشتند.

از سوی دیگر اقداماتی نیز برای تاسیس حزب ملی مصر انجام گرفته که رهبری این تلاش ها را  مشاور اسبق رییس ستاد مشترک نیروهای مسلح مصر سرتیپ محمد علی بلال که خود را کاندیدای انتخابات آینده ریاست جمهوری نیز کرده است، برعهده دارد.

در شماره بعدی جریان شناسی احزاب قدیمو جدید مصر را با جزییات بیشتری منتشر خواهیم کرد:

گردآوری: مهدی شکیبایی