بررسی وضعیت و چالش‌های آموزشی قدس،در نتیجة مقاومت اولیا و حفظ سیستم اردنی مقامات رژیم صهیونیستی به دلیل نگرانی از فروپاشی...

مقدمه

با توجه به حساسیت بخش آموزش، به ویژه در جامعه تحت اشغال فلسطین آن هم در شهر قدس؛ رژیم صهیونیستی سلسله اقدامات و تدابیری را برای ضربه زدن به این بخش و ایجاد چالش‌های بزرگ در مسیر حرکت و پویایی آن اندیشیده و عملی کرده است. هم اکنون، بخش آموزش در قدس شرقی با مشکلاتی روبروست که بخش بسیاری از آنها نتیجة شرایط اشغال و اعمال کنترل اشغالگران بر سرنوشت مردم فلسطین و بخشی دیگر نیز محصول سوء تدبیر مقامات مسئول فلسطینی است.در این گزارش تلاش می‌شود یا تمرکز به دوران آموزش قبل از امتحان بگروت (پیش دبستانی، ابتدایی، دبیرستان) به وضعیت فعلی آموزشی در قدس شرقی و مشکلات این بخش پرداخته شود.

الف- پیشینه
از سال 1967 به بعد، سیستم آموزشی فلسطین دستخوش تحولات نامطلوبی شد و اقدامات فراوانی در جهت تخریب بنیان‌های آموزشی فلسطین انجام گرفت. در این زمان، صهیونیست‌ها تلاش زیادی کردند تا شیوه‌های آموزشی جدیدی را بر سیستم آموزش دولتی فلسطین که پیش از آن تحت تابعیت اردن بود، تحمیل کنند(1) و با صدور قانون الحاق قدس شرقی به غربی، درصدد حاکم کردن شیوه آموزشی خود بر شیوة آموزش فلسطینی برآمدند. اما ساکنان بیت‌المقدس با این قانون مخالفت کرده و فرزندان خود را از مدارس دولتی خارج ساخته و بیشتر آنها را روانه مدارس وابسته به دایره اوقاف اسلامی و بخش خصوصی و همچنین مدارس وابسته به «آنروا» کردند.
در نتیجة مقاومت اولیا و حفظ سیستم اردنی، مقامات رژیم صهیونیستی به دلیل نگرانی از فروپاشی سیستم آموزش مدنی مجبور شدند مجدداً شیوه اردنی را در سال 1974 به رسمیت بشناسند(2) اما با وجود این پیروزی، صهیونیست‌ها حق بررسی و نظارت بر کتب درسی از جمله نظارت بر موضوعاتی مثل آغاز نزاع رژیم صهیونیستی- فلسطینی و جغرافیای خاورمیانه را برای خود محفوظ نگه داشتند. به موازات تلاشهای صهیونیست‌ها برای بسط سیطره بر بخش آموزشی فلسطینی، مجموعه دستورهای نظامی نیز صادر شد که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دستور نظامی 378 (سال 1970) که امکان بستن متوالی مدارس را برای چند ماه فراهم آورد.
- دستور نظامی 538 (سال 1976) در مورد تشدید سختی شرایط ثبت نام و افزایش شهریه علیرغم رایگان بودن آموزش طبق قوانین رژیم صهیونیستی.
- دستور نظامی 574 (سال 1980) در ممانعت از فعالیت مدارس «آنروا» و دانشکده‌های غزه به دلیل نداشتن مجوز رژیم صهیونیستی.
- دستور نظامی 854 (سال 1980) که به فرمانده نظامی، حق مداخله و اعمال نظر در مسائل آموزشی از جمله لغو آموزش اجباری را اعطا کرد.
صهیونیست‌ها در سال 1969، قانونی را تصویب کردند که آموزش در قدس شرقی را ساماندهی و نحوة کنترل مدارس دولتی و خصوصی این منطقه را از جهت اداری و روش آموزشی، تعیین می‌کرد. به طوری که قدس و اطراف آن در قوانین رژیم صهیونیستی، بخشی از اراضی 48 و در محدوده شهرداری صهیونیست‌ها محسوب شده و قانون آموزش اجباری 1949 بر آن اعمال می‌شد. این قانون، اولیا را ملزم می‌کند فرزندان خود را در مدارس ثبت نام کنند و مقامات اشغالگر نیز مسئولیت تأمین آموزش رایگان را به عهده دارند. در پی تصویب قانون سال 1969، آموزش زبان عبری و تعلیمات مدنی رژیم صهیونیستی در مدارس اجباری شد اما در این میان، سیاست‌های نژادپرستانه صهیونیست‌ها و تفاوت میان قدس شرقی و قدس غربی و همچنین تزریق مفاهیم یهودی و حذف مفاهیم اسلامی- عربی، نمود بیشتری پیدا کرد.
سرانجام در سال 1994 و در پی توافق اسلو، تشکیلات خودگردان در چارچوب اختیارات محدود و در سایه کنترل و نظارت رژیم صهیونیستی، مسئولیت وزارت آموزش و پرورش را عهده‌دار شد و شیوه آموزش اردن را حفظ کرد ولی نقل و انتقال مسئولیت‌ها با انتقال قدرت و اختیارات کامل همراه نشد و اسراییل همچنان اهرم‌های فشار متعددی را در بخشهای مختلف زندگی از جمله بخش آموزش در اختیار دارد.(3)

ب- حقایق آموزشی
هم اکنون، آموزش ابتدایی و دبیرستان در چند نوع مدرسه با نظارت طرفهای متعدد انجام می‌شود: مدارس وابسته به آنروا، مدارس اوقاف، مدارس خصوصی و مدارس وابسته به شهرداری قدس که طبق آمار «جمعیت حقوق شهروند»، توزیع دانش‌آموزان در سال 2012- 2011 به صورت زیر بوده است:

نوع مدرسه

تعداد مدرسه و مهد کودک

تعداد دانش آموزان

رسمی

86 مهد کودک

54 مدرسه

42.474 نفر:

- مهد کودک: 2.277 نفر

- دانش‌آموزان مدارس: 38.704 نفر

- مدارس استثنایی: 1.493 نفر

شناسایی شده و غیررسمی

(دولتی نیستند بلکه به نهادهای خصوصی وابسته‌اند ولی دارای مجوز از وزارت آموزش رژیم صهیونیستی بوده و شهرداری قدس، منابع مالی آنها را تأمین می‌کند)

53 مهد کودک

70 مدرسه

28.280 نفر:

- مهد کودک‌: 3.027 نفر

- دانش آموز: 25.253 نفر

مدارس خصوصی

83 مدرسه:

- 40 مدرسه وابسته به اوقاف

- 8 مدرسه وابسته به آنروا

- 35 مدرسه خصوصی

20.568 نفر:

- مدارس وقف: 12.550 نفر

- مدارس وابسته به آنروا: 2.442 نفر

- مدارس خصوصی: 5.576 نفر

مجموع

139 مهد کودک

207 مدرسه

91.322 نفر:

- مهد کودک: 5.304 نفر

- مدارس: 86.018 نفر

طبق این آمار، حدود 42.500 دانش آموز در مدارس رسمی وابسته به شهرداری قدس تحصیل می‌کنند. گفتنی است به دلیل تعدد مراجع آموزشی، مشکلات تردد و کارت هویت دانش‌آموزان و ثبت نام آنها و همچنین پیامدهای ساخت دیوار حائل، آمار متفاوتی از تعداد دانش‌آموزان و مدارس ارائه می‌شود.(4) در همین راستا «اداره مرکزی آمار فلسطین»(5) نیز تعداد مدارس استان قدس و دانش‌آموزان را به تفکیک جنسیتی این گونه اعلام کرده است:
تعداد مدارس استان قدس به تفکیک جنسیت (2012- 2010)

منطقه/ طرف ناظر	2011- 2010				2012- 2011
منطقه/ طرف ناظر	*پسران*	*دختران*	*مختلط*	مجموع	*پسران*	*دختران*	*مختلط*	مجموع
قدس
دولتی	40	39	24	103	40	39	26	105
آنروا	5	10	2	17	5	9	3	17
خصوصی	8	13	80	101	8	14	82	104
مجموع	53	62	106	221	53	62	111	226
منطقه (J1)
دولتی	9	13	6	28	9	13	7	29
آنروا	3	4	1	8	3	3	2	8
خصوصی	6	11	37	54	6	11	38	55
مجموع	18	28	44	90	18	27	47	92
منطقه (J2)
دولتی	31	26	18	75	31	26	19	76
آنروا	2	6	1	9	2	6	1	9
خصوصی	2	2	43	47	2	3	44	49
مجموع	35	34	62	131	35	35	64	134

دانش آموزان استان قدس به تفکیک جنسیت (2012- 2011)

طرف ناظر/ منطقه	ابتدایی			دبیرستان			مجموع کل
طرف ناظر/ منطقه	*پسران*	*دختران*	*مجموع*	*پسران*	*دختران*	*مجموع*	*پسران*	*دختران*	*مجموع*
استان قدس
دولتی	12.053	13.474	25.527	1.653	3.299	4.952	13.706	16.773	30.479
آنروا	1.942	5.039	6.981	-	-	-	1.942	5.039	6.981
خصوصی	15.484	12.177	27.661	1.345	1.212	2.557	16.829	13.389	30.218
مجموع	29.479	30.690	60.169	2.998	4.511	7.509	32.477	35.201	67.678
منطقه (J1)
دولتی	2.356	4.710	7.066	320	1.393	1.713	2.676	6.103	8.779
آنروا	792	1.650	2.442	-	-	-	792	1.650	2.442
خصوصی	9.329	7.819	17.148	831	917	1.748	1.016	8.736	18.896
مجموع	12.477	14.179	26.656	1.151	2.310	3.461	13.628	16.489	30.117
منطقه (J2)
دولتی	9.697	8.764	18.461	1.333	1.906	3.239	11.030	10.670	21.700
آنروا	1.150	3.389	4.539	-	-	-	1.150	3.389	4.539
خصوصی	6.155	4.358	10.513	514	295	809	6.669	4.653	11.322
مجموع	17.002	16.511	33.513	1.847	2.201	4.048	18.849	18.712	37.561

توزیع معلمان در مدارس استان قدس بر حسب مدرک، جنس و منطقه
(2011- 2010)

طرف ناظر/ منطقه	دیپلم و زیر دیپلم			لیسانس			لیسانس و دیپلم تربیت			دیپلم عالی و بالاتر			مجموع
طرف ناظر/ منطقه	*مردان*	*زنان*	*مجموع*	*مردان*	*زنان*	*مجموع*	*مردان*	*زنان*	*مجموع*	*مردان*	*زنان*	*مجموع*	*مردان*	*زنان*	*مجموع*
قدس
دولتی	87	185	272	321	795	1.116	4	27	31	22	44	66	433	1.051	1.484
آنروا	25	42	67	21	103	124	21	59	80	15	11	26	82	215	297
خصوصی	61	220	281	256	841	097/1	17	91	108	59	47	106	393	1.198	1.591
مجموع	173	447	620	598	1.739	2.337	42	177	219	96	102	198	908	2.246	3.372
منطقه (J1)
دولتی	6	52	58	43	311	354	3	16	19	3	13	16	55	392	447
آنروا	7	16	23	5	22	27	17	46	63	7	4	11	36	88	124
خصوصی	37	147	184	170	498	668	13	78	91	42	41	83	261	764	1.025
مجموع	50	215	265	218	831	1.049	33	140	173	52	58	110	352	1.244	1.596
منطقه (J2)
دولتی	81	134	215	278	484	762	1	11	12	19	31	50	379	659	1.038
آنروا	8	26	44	16	81	97	4	13	17	8	7	15	46	127	173
خصوصی	24	73	97	86	383	429	4	13	17	18	6	24	132	434	566
مجموع	123	233	356	380	908	1.288	9	37	46	45	44	89	557	1.220	1.777

منطقه J1 قسمتی از استان قدس است که اسراییل کمی بعد از اشغال 1967 به خود ملحق کرد. این منطقه شامل مجتمع‌های بیت حنینا، اردوگاه شعفاط، شعفاط، العیساویه، القدس (شامل شیخ جراح، وادی الجوز، باب الساهره، الصوانه، الطور، الشیاح، رأس العامود)، سلوان، الثوری، جبل المکبر، السواحره العربیه، بیت صفافا، شرفات، صور باهر، ام‌طوبا، کفر عقب است.
** منطقه J2 شامل استان قدس به جز منطقه J1 می‌باشد. این منطقه شامل مجتمع‌های رافات، مخماس، اردوگاه قلندیا، جبع، قلندیا، بیت دقو، تجمع بدوی جبع، الجدیره، الرام، ضاحیه البرید، بیت عنان، الجیب، بیرنبالا، بیت اجزاء، القبیبه، خربة ام‌اللحم،‌ بدو، النبی صموئیل، حزما، بیت حنینا التحتا، قطنه، بیت سوریک، بیت اکسا، عناتا، التجمع البدوی الخان الاحمر، الزعیم، العیرزیه، ابودیس، تجمعات بدوی العیزریه و ابودیس، السواحره الشرقیه، الشیخ سعد است.(6)

ج- چالش‌های آموزشی در قدس شرقی
نفوذ صهیونیست‌ها در شاکله نظام آموزشی فلسطین به روش‌های مختلف (مستقیم و غیرمستقیم)، چالش‌های عدیده‌ای را در مسیر حرکت و تعالی آن پدید آورده است. در ابتدا به نحوة نفوذ، دلایل ناکارآمدی نظام آموزشی فلسطین و سپس، چالش‌های مترتب بر این امر پرداخته می‌شود.
1- نفوذ صهیونیست‌ها: اداره آموزش رژیم صهیونیستی در قدس به دو صورت بر مدارس فلسطینی و دانش‌آموزان بیت‌المقدس تأثیرگذار است:
- مستقیم: از طریق وزارت آموزشی و شهرداری قدس که برخی از مدارس موسوم به «شناخته شده غیررسمی» را تحت پوشش مالی خود قرار می‌دهند. این مدارس به صورت پیمانکاری فعالیت کرده و بر اساس تعداد دانش‌آموزان بودجه دریافت می‌کنند و نظارتی نیز بر روی آنها اعمال نمی‌شود. ناگفته پیداست که فعالیت این مدارس منوط به کسب رضایت صهیونیست‌ها در ابعاد مختلف می‌باشد.
- غیرمستقیم: از طریق سیطره بر مدارس خصوصی. این مدارس پس از مشقت و پشت سر گذاشتن موانع اداری، سرانجام موفق به کسب بودجه از شهرداری صهیونیست‌ها در قدس می‌شوند. کسب این بودجه مستلزم مداخله نهاد آموزشی رژیم صهیونیستی در سیاست‌های این مدارس مثل تحمیل شرایطی برای ارائه مجوز و مداخله در ترسیم سیاست‌های آموزشی است. چنین امری باعث وابستگی بیشتر نظام آموزشی فلسطینی‌ها به صهیونیست‌ها و اجرای سیاست‌های آنها به صورت پنهان و آشکار و از بین بردن رفع مقاومت و ترویج سیاست همزیستی و عادی سازی روابط با اشغالگران می‌شود.(7)
2- دلایل نابسامانی بخش آموزش فلسطین: در بررسی ریشه‌های نابسامانی در بخش آموزشی فلسطین و بسیاری از چالش‌های پیش‌روی آن، باید به موارد زیر اشاره کرد:
- سیاست اشغالگری و توسعه‌طلبی صهیونیست‌ها که خواستار الحاق بخش شرقی قدس به قسمت غربی آن تحت عنوان پایتخت یکپارچه کشور یهودی هستند و در این راستا با از بین بردن بنیان های آموزشی و غیره، امکان تشکیل کشوری فلسطینی به پایتختی قدس شرقی را از میان می‌برند. در این راستا تمام نهادهای صهیونیستی با به کارگیری سیاست‌های مختلف، مانع رشد و استقلال فلسطینی‌ها در قدس شرقی می‌شوند.
- سیاست یهودی‌سازی قدس به عنوان طرحی وسیع و چند بعدی که در بخش آموزش با تعلیم مفاهیم مغایر با روحیه اسلام‌گرایی، شهادت‌طلبی و مقاومت و همچنین آموزش تاریخ جعلی؛ درصدد از بین بردن هویت نسل جوان فلسطینی به ویژه در قدس می‌باشد.
- ماهیت نژادپرستانه رژیم صهیونیستی که باعث ایجاد تفاوت‌های فراوانی در بخشهای شرقی و غربی قدس شده است به طوری که به وضعیت آموزشی صهیونیست‌ها به خوبی رسیدگی می‌شود ولی امکانات و نهادهای آموزشی قسمت غربی قدس به هیچ عنوان قابل مقایسه با قسمت شرقی نیست.
- محدودیت در تردد، توسعه دیوار حائل، ایست‌های بازرسی و سیاست ویژه اعطای کارتهای شناسایی در قدس شرقی که باعث بروز مشکلات عمده‌ای در ثبت نام کودکان در مدارس و یا عدم ورود ایشان به مدرسه و ترک تحصیل می‌شود.
- امتیازدهی فلسطینی‌ها: مسئولان تشکیلات خودگردان، با امتیازدهی و قبول تعهداتی در توافقنامه‌های خود با رژیم صهیونیستی، عملاً استقلال آموزشی را از بین برده‌اند. به عنوان مثال در توافقنامه اسلو، طرف فلسطینی متعهد شد برنامه آموزشی برای ترویج صلح و توقف اقدامات تحریک‌آمیز را به اجرا بگذارد. همچنین در نقشة راه آمده است: پس از اقدامات تشکیلات خودگردان در زمینه آموزش و سیستم‌های ارتباطی و تقویت پذیرش موجودیت اسراییل و تلاش برای ممانعت از اقدامات مخالف اسراییل؛ کمیته چهارجانبه، کنفرانسی بین‌المللی را با هدف آغاز فرآیند تشکیل کشور فلسطین با مرزهای موقت برگزار خواهد کرد. روند اجرایی تعهدات طرف فلسطینی در این زمینه و تغییر محتوای دروس به گونه‌ای بوده که حتی مقامات صهیونیست از جمله دکتر أرنون که ریاست «طرح بررسی روش آموزش فلسطینی‌ها» را بر عهده داشته به آن اذعان کرده‌اند.(8)
- بی‌توجهی تشکیلات خودگردان: بخش زیادی از کمبود بودجه و نیروی انسانی ماهر در آموزش دانش آموزان اهل بیت المقدس، نتیجه بی‌توجهی مقامات تشکیلات خودگردان در این زمینه می‌باشد.

3- مسائل و مشکلات جاری در بخش آموزشی قدس شرقی
1- تعدد متولیان بخش آموزش: این مسئله باعث از بین رفتن زمینه های اجرای یک سیاست واحد آموزشی در قدس شده و مسیر را برای نفوذ هر چه بیشتر صهیونیست‌ها از طریق مدارس غیررسمی باز کرده است. در اثر این امر؛ امکان برنامه‌ریزی طولانی‌مدت یا کوتاه‌مدت وجود ندارد و برنامه‌ریزی‌های یکجانبه ممکن است با دیگر برنامه‌ریزی‌ها اصطکاک ایجاد نماید. همچنین نمی‌توان آمار دقیقی از دانش‌آموزان ارائه داد. در این صورت، اختلاف تعطیلات و اختلاف در سن پذیرش و ثبت نام مدارس نیز برای خانواده‌ها دردسر آفرین شده است.(9)
2- کمبود فضای آموزشی: به گزارش «جمعیت حقوق شهروند» در اثر کمبود فضای آموزشی، قدس شرقی به ساخت بیش از هزار کلاس درس نیازمند است(10) همچنین به گزارش «انجمن عیرعامیم» طی سال تحصیلی 2012- 2011؛ کمتر از نصف دانش‌آموزان در نظام آموزش عربی قدس شرقی در مدارس دولتی رسمی تحصیل کرده‌اند که این امر در درجه اول، محصول کمبود زیرساخت‌های آموزشی است. همچنین شرایط بسیاری از کلاسهای درس در این منطقه، پایین‌تر از حد استاندارد است.(11) تعداد مدارس آموزشی پیش‌دبستانی نیز بسیار کم است و حدود 90 درصد از 15 هزار کودک 3 تا 4 ساله در قدس شرقی، مکانی برای آموزش ندارند.(12)
3- کمبود نیروی کارشناس: همچنانکه در نمودارهای بخش گذشته ذکر شد؛ کمبود نیروهای کارشناس در قدس شرقی محسوس است. همچنین بر اساس گزارش جمعیت حقوق شهروند، در حالی که در نظام آموزشی قدس غربی، 257 مشاور حقوقی مشغول به کار هستند، در قدس شرقی تنها 12 مشاور حقوقی فعالیت می‌کنند. گفتنی است تعداد دانش‌آموزان در این 2 بخش تقریباً با هم برابر است. همچنین در نظام آموزشی قدس شرقی به جای 28 متخصص روانشناس تنها 16 متخصص مشغول کارند.(13) همچنین به گزارش «اوچا»، کمبود معلم متخصص در رشته‌هایی مثل ریاضیات برای برخی مدارس قدس، مشکل‌آفرین شده و امکان استفاده از معلم‌های اهل کرانه باختری نیز به دلیل دشواری صدور مجوزهای عبور و مرور ممکن نیست.(14)
4- تبعیض میان نظام‌های آموزشی قدس غربی و قدس شرقی: این تفاوت‌ها از آنجا اهمیت دارند که همه دانش‌آموزان قدس برای گرفتن مدرک یا روانه شدن به دانشگاه باید در امتحان پایان دبیرستان به نام «بگروت» شرکت کنند. این امتحان به نوعی شاخص تحصیلی جامعه صهیونیستی محسوب می‌شود و برای قبولی در آن باید آمادگی‌های علمی وجود داشته باشد. یافتن شغل نیز تا حد زیادی به این امر بستگی دارد. در اثر این تفاوت‌ها از سویی امکان دستیابی دانش‌آموزان عرب به این مدرک و در نتیجه ورود به دانشگاه کمتر می‌شود و از سوی دیگر با سخت شدن شرایط تحصیل، بسیاری از دانش‌آموزان عرب، تحصیل را رها کرده و جذب بازار کار رژیم صهیونیستی، آن هم در مشاغل فرو دست می‌شوند. در همین راستا باید به آمار مدیریت آموزش و پرورش شهرداری قدس اشاره کرد. بر این اساس، 40 درصد از کودکان قدس شرقی، کلاس دوازدهم را به پایان نمی‌رسانند.(15) از جمله این تفاوت‌ها می‌توان به تبعیض در تخصیص بودجه و همچنین بی‌توجهی به مشاوره پرورشی دانش‌آموزان با توجه به شرایط سخت زندگی اجتماعی و افزایش شدید فقر در جامعه عرب‌های قدس اشاره کرد.
5- مداخله مستمر رژیم صهیونیستی در مفاهیم آموزشی قدس شرقی: مدیریت آموزش و پرورش شهرداری قدس مرتباً به بررسی محتوای کتب درسی پرداخته و موضوعات مغایر با سلیقه رژیم صهیونیستی را از آن حذف می‌کند.(16)
علاوه بر این، اداره آموزش رژیم صهیونیستی در تصمیم خود در مورخ 7/3/2011 عنوان کرده بود که مدارس غیررسمی به رسمیت شناخته شده، کتب درسی را باید فقط از این نهاد تهیه کنند و این به معنای آموزش مفاهیم صهیونیستی به عربهاست. البته با عقب‌نشینی این نهاد از این تصمیم، مقرر شد که سند استقلال رژیم صهیونیستی در همه مدارس شهر قدس به دانش‌آموزان عرضه شود.(17)
اقدامات صهیونیست‌ها در مبارزه با زبان و ادبیات عرب؛ غالب کردن و تدریس نمودن روایت صهیونیستی از ریشه‌ها و حقایق واقعه 1948 و تاریخ مدنظر یهودیان و همچنین حذف واژه فلسطین و مبانی اسلامی، آموزش تعلیمات مدنی رژیم صهیونیستی و تمرکز بر هولوکاست در همین راستا قرار دارند.(18)

جمع‌بندی
رژیم صهیونیستی با بهره‌گیری از وضعیت نامشخص قدس در مذاکرات دوجانبه با تشکیلات خودگردان می‌کوشد ضمن اعمال سیاست خلق واقعیت‌های جدید؛ دانش‌آموزان فلسطینی را به ویژه در قدس به صورت بیگانه با هویت اصلی خود پرورش دهد تا خطر کمتری از ناحیه نسل جوان احساس کند. علاوه بر این، صهیونیست‌ها تلاش می‌کنند تا از طریق ایجاد تنگناهای مختلف برای بخش آموزشی در شرق قدس، دانش‌آموزان را از ادامه تحصیل منصرف ساخته و امکان استخدام ایشان در بازار کار و یا ورودشان به دانشگاه را محدود کنند. در این صورت، شهروندان فلسطینی قدس همچنان از موقعیت‌های پایینی در جامعه صهیونیستی برخوردار خواهند بود. سیاستهای نژادپرستانه صهیونیست‌ها علیه بخش آموزشی در قدس شرقی به موازات مجموعه اقدامات یهودی‌سازی قدس و توسعه‌طلبانه این رژیم قابل تعریف است. در این راستا توجه بیشتر مقامات ذیربط فلسطینی به وضعیت آموزشی و مدارس در قدس شرقی بیش از پیش، ضروری است.

پی‌نوشت‌ها:
1- www.ochaopt.org/documents/ocha_opt_jerusalem_report+_2011_03_23_web_ Arabic.pdf
2- http://hussamkhader.org/ar/?page=details&news/D=519&cat=46
3- Ibid
4- www.alzaytouna.net/permalink/24605.html
5- foraqsa.com/library/studies/quds_book2012.pdf
6- www.pcbs.gov.ps/portals/_PCBS/Downloads/book1487.pdf
7- http://hussamkhader.org/ar/?page=details&news/D=519&cat=46
8- Ibid
9- www.civiccoalition-jerusalem.org/ar/system/files/mlf_lqds.pdf
10- www.acri.org.il/ar/?p=1947
11- www.alzaytouna.net/permalink/24605.html
12- www.ochaopt.org/documents/ocha_opt_jerusalem_report+_2011_03_23_ web_ Arabic.pdf
13- www.acri.org.il/ar/?p=1604
14- www.ochaopt.org/documents/ocha_opt_jerusalem_report+_2011_03_23_ web_ Arabic.pdf
15- www.alzaytouna.net/permalink/24605.html
16- Ibid
17- www.assabeel.net
18- http://hussamkhader.org/ar/?page=details&news/D=519&cat=46

نویسنده: طاهره گودرزی
منبع: موسسه تحقیقات و پژوهشهای سیاسی- علمی ندا

تمام:حُر14