پنجمین انتخابات داخلی حماس؛ پویش‌ها و پیامدها،حماس هنوزهم برسرّی بودن این انتخابات ومسائل...

مقدمه
جنبش حماس در هفته‌های اخیر، انتخابات داخلی کادر رهبری جنبش را برگزار کرد. این انتخابات هر چهار سال یک بار برگزار شده و اعضای مجلس شورایی و همچنین دفتر سیاسی (دفتر اجرایی) جنبش انتخاب می‌شوند. البته این انتخابات تاکنون فقط در نوار غزه انجام شده و انتخابات در مناطق کرانة باختری، خارج و زندانها باقی مانده است. در همین زمینه سؤالاتی مطرح خواهد شد که به آنها پاسخ خواهیم داد:

1- انتخابات داخلی حماس چگونه و با چه قوانینی برگزار می‌شود؟
2- انتخابات اخیر داخلی حماس به چه صورت برگزار شد و نتایج آن چه بوده است؟
3- دلایل عدم برگزاری انتخابات در مناطق کرانة باختری، خارج و زندانها چه بوده است؟
4- نتایج انتخابات برگزار شده چه تأثیری بر پرونده‌های پیش روی حماس به ویژه آشتی ملی خواهد داشت؟

الف) قوانین انتخابات داخلی در جنبش حماس
طبق قوانین سازمانی جنبش حماس، انتخابات داخلی این جنبش، هر 4 سال یکبار برای برگزیدن اعضای "مجلس شورایی" و "هیئت اجرایی" حماس برگزار می‌شود. هیئت اجرایی حماس نیز به دفتر اجرایی و یا دفتر سیاسی معروف است. این انتخابات باید در 4 منطقة غزه، کرانة باختری، زندانهای رژیم صهیونیستی و همچنین خارج از اراضی فلسطینی به صورت همزمان برگزار شود.(1) البته مکان های برگزاری این انتخابات در مناطق مذکور، سرّی و مخفیانه است و فقط عناصر حماس به ویژه اعضای رده بالای جنبش، حق شرکت در انتخابات را دارند.(2) بنابراین حماس بر خلاف جنبشهایی همچون فتح، حتی برای این انتخابات در هیچ یک از مناطق فلسطینی، کنگره‌های سالانه برگزار نمی‌کند.
علی رغم سرّی بودن این انتخابات، جنبش به تمامی رهبران و اعضای خود نیز از انجام گفتگو و مصاحبه‌های مطبوعاتی و رسانه‌ای در این زمینه هشدار می‌دهد. برای مثال به گفتة یکی از اعضای این جنبش، در دورة قبلی، فعالیت های زیادی از سوی رهبران حماس غزه، در تمامی مناطق جهت آماده سازی فضای انتخابات انجام شد؛ به ویژه مساجد که به صورت روزانه شاهد جلسه‌ها و نشست‌هایی در بعدازظهر هر روز برای عناصر جنبش بود. در این جلسه ها، رویکردهای جنبش در مرحلة آینده و نظرات رهبران کنونی جنبش پیرامون تعامل با تحولات مختلف بحث و بررسی می‌شد.(3) اما همانطور که گفته شد، این انتخابات برای برگزیدن اعضای مجلس شورایی و دفتر سیاسی برگزار می‌شود که بالاترین ارگانهای حماس به حساب می‌آیند.
مجلس شورایی، بالاترین تشکیلات حماس و مسئول وضع سیاستهای کلی جنبش و شامل نمایندگانی از نوارغزه، کرانة باختری، زندانهای رژیم صهیونیستی و خارج است. این مجلس در نوارغزه، متشکل از نماینده‌هایی از هر استان و یا منطقه می‌باشد. در این انتخابات، در مرحلة اول اعضای مجالس شورایی فرعی برگزیده می‌شوند و از درون آن، اعضای دفتر سیاسی جنبش انتخاب خواهند شد. رئیس دفتر سیاسی نیز از بین اسامی کاندیداهای مجلس شورایی انتخاب می‌شود.(4) 15 عضو برگزیده از هر منطقه از مناطق 4 گانه به علاوة 9 عضو دیگر که از سوی جنبش إخوان المسلمین جهانی انتخاب شده و غیرفلسطینی هستند، برای مجلس شورایی برگزیده می‌شوند. 6 نفر از 15 نفر هر منطقه نیز، برای دفتر اجرایی یا دفتر سیاسی مرکزی برگزیده می‌شوند که این بخش به عنوان رهبری سیاسی حماس و تصمیم گیر در عرصة سیاسی است. دفتر سیاسی مرکزی یا دفتر اجرایی نیز متشکل از 18 عضو است که هر یک از مناطق غزه، کرانة باختری و خارج به طور مساوی دارای 6 عضو هستند.(5) لازم به ذکر است که از بخش زندانهای صهیونیستی، کسی نمی‌تواند به عضویت دفتر سیاسی در بیاید و این مسئله به دلیل شرایط سخت امنیتی است.
طبق سیستم سازمانی حماس، 6 نفر از کسانی که بالاترین رأی را برای دفتر سیاسی در هر یک از مناطق بیاورند نه تنها عضو مجلس شورایی کل خواهند بود بلکه برای دفتر سیاسی مرکزی نیز برگزیده می‌شوند. دفتر سیاسی مرکزی جنبش حماس هم در 2 مرحله تشکیل می‌شود: در مرحلة اول، مجالس شورایی شاخه‌های کرانة باختری، نوار غزه و خارج، نیمی از نمایندگان این دفتر را انتخاب می‌کنند و در مرحلة دوم، رئیس دفتر سیاسی، نیمی دیگر از اعضا را از هر شاخه کاندیدا می‌کند که البته موافقت مجلس شورایی با این کاندیداها لازم خواهد بود.(6) اما جالب اینجاست که با تمامی نکات ذکر شده، باز هم نمی‌توان به طور قاطع در مورد این انتخابات و کیفیت برگزاری آن و همچنین تعداد اعضای برگزیده شده سخن گفت. حماس هنوز هم بر سرّی بودن این انتخابات و مسائل پیرامون آن پافشاری دارد اگرچه با برگزاری هر دوره از این انتخابات، تعدادی از اخبار آن منتشر می‌شود. به همین دلیل است که تعداد اعضای دفتر سیاسی و مجلس شورایی و حتی هویت آنها، به صورت دقیق مشخص نیست و حماس در پایان برگزاری انتخابات در تمامی مناطق، فقط اسامی اعضای دفتر سیاسی در خارج و تعداد محدودی از نوار غزه را اعلام می‌کند در صورتی که اعضای کرانة باختری و زندانهای رژیم صهیونیستی، کاملاًٌ مخفی و سرّی هستند.
ب) چگونگی برگزاری انتخابات (زمان و مکان)
روزنامة الحیات چاپ لندن روز یکشنبه(6 فروردین 1391) اعلام کرد: "انتخابات داخلی جنبش حماس در هفتة اول ماه میلادی آینده (آوریل) برگزار خواهد شد که یک ماه به طول می‌انجامد."(7) البته برخی از رهبران حماس همچون دکتر صلاح البردویل، تاریخ برگزاری انتخابات را برای مدتها پیشتر از تاریخ مذکور می‌دانند. بردویل تصریح می‌کند که انتخابات حماس، یک امر داخلی است که مدتها قبل از این تاریخ به پایان رسیده است و شاید زمانهای خاصی برای آن باشد که این مسئله هم هیچ ارتباطی به کسی ندارد.(8) بعد از چند هفته، روزنامة الحیات در روز شنبه(26 فروردین 1391) اعلام کرد: "انتخابات داخلی جنبش حماس در غزه به پایان رسیده است در حالیکه در خارج از اراضی فلسطینی هنوز آغاز نشده است."(9) این در حالی است که طبق قوانین سازمانی، انتخابات باید در تمامی مناطق اعم از داخل و خارج به صورت همزمان برگزار شود. برخی منابع دیگر نیز در روز پایان انتخابات در نوار غزه (24 فروردین 1391) گفتند که این انتخابات تا یک هفتة آینده در خارج از اراضی فلسطینی و در منطقة کرانة باختری نیز، طی 3 روز آینده برگزار خواهد شد که البته در هیچ یک از این زمان ها برگزار نشد.(10)
اما در مجموع، انتخابات داخلی حماس در نوار غزه در 12/4/2012 (24/1/1391) به پایان رسید و تعداد 77 نفر برای مجلس شورایی نوار غزه و 15 نفر نیز به عنوان نمایندگان دفتر سیاسی حماس از منطقة غزه برگزیده شده‌اند.
ج) نتایج انتخابات در غزه
انتخابات داخلی حماس با اینکه تاکنون فقط در نوار غزه برگزار شده است، اما نتایج همین منطقه به تنهایی، برخی حوادث و اتفاقات جالب توجه را نیز به همراه داشته است.
ج-1) اعضای برگزیده شده
در انتخابات نوار غزه که در 12/4/2012 به پایان رسید، 15 نفر به عضویت دفتر سیاسی نوار غزه در آمدند که به ترتیب رأی عبارتند از: اسماعیل هنیه، عماد العلمی (با اختلاف دو رأی نسبت به هنیه)، خلیل الحیه، نزار عوض الله، یحیی السنوار، روحی مشتهی، مروان عیسی، فتحی حماد، أحمد الجعبری، فؤاد النحال، سامح السراج، زیاد الظاظا، محمود العامودی، یاسر حرب و محمود الزهار (که در انتخابات دور اول رأی نیاورد و با میانجی گری أبومرزوق مجدداً رأی آورد).(11) البته، احتمال افزایش تعداد اعضای دفتر سیاسی در این دوره وجود دارد.
در این بین، افرادی همچون أحمد الجعبری، نزار عوض الله و مروان عیسی که بر معاملة تبادل اسرای اخیر اشراف داشتنند پیروز شده‌اند. یحیی السنوار و روحی مشتهی از رهبران اسیر آزاد شده نیز رأی آورده اند. البته برخی منابع گفته‌اند أحمد بحر، سید أبومسامح، عبدالفتاح دخان و اسماعیل الأشقر نیز جزو کسانی هستند که موفق شده‌اند به عضویت دفتر سیاسی در غزه درآیند.(12)
اسماعیل هنیه نخست وزیر فلسطین، بالاترین میزان رأی را با کسب 85% از آراء بدست آورد. برخی منابع تأکید کردند تغییرات محدودی در ساختار رهبری جنبش در نوار غزه ایجاد شده است البته نتایج با اتفاقات غیر پیش‌بینانه‌ای نیز همراه بود. از بارزترین این حوادث، پیروزی عماد العلمی است که به تازگی از دمشق به نوار غزه برگشته است و همچنین پیروزی «زیاد الظاظا» معاون سابق هنیه. در مقابل، شکست «محمد عوض» معاون کنونی هنیه و «یوسف رزقه» مشاور سیاسی وی نیز از نتایج غیر قابل پیش بینی انتخابات بوده است. این منابع خاطر نشان کردند که انتخابات داخلی حماس طبق تقسیمات جغرافیایی هر منطقه اجرا می‌گردد. لازم به ذکر است که در این انتخابات بیش از 50 عضو به عنوان نماینده در مجلس شورایی از نوار غزه رأی آورده‌اند.(13)
البته به گفتة برخی منابع، افراد دیگری نیز در این انتخابات پیروز شده اند اما جنبش از اعلام اسامی آنها خودداری می کند. روزنامة السفیر نیز در یکی از شماره های خود نوشت: در این دوره تعداد اعضای دفتر سیاسی افزایش پیدا کرده است. به دنبال همین قضیه، بعضی منابع دیگر نیز اعلام کردند که جنبش حماس تصمیم گرفته است که تعداد اعضای مجلس شورای کل و اعضای دفتر سیاسی را افزایش دهد؛ البته این تعداد ذکر نشده است.(14)
ج-2) پیروزی هنیه و ریاست او بر دفتر سیاسی غزه
در انتخابات داخلی حماس، حوادث غیرپیش بینانه ای اتفاق افتاد که ممکن است بر تصمیمات حماس در آینده تأثیر بگذارد. طبق نتایج اعلام شده، رقابت شدیدی بین اسماعیل هنیه و عماد العلمی برای کسب ریاست دفتر سیاسی حماس در غزه وجود داشت که البته هنیه با اختلاف دو رأی نسبت به العلمی، پیروز و العلمی به عنوان جانشین هنیه تعیین شده است. بنابراین اسماعیل هنیه «رئیس دفتر سیاسی» و «رهبر حماس در غزه» شده است که البته برخی جناحهای جنبش حماس، این مسئله را نفی می‌کنند. جنبش حماس در این راستا اعلام کرد:«دفاتر سیاسی متفرقه ای در غزه، کرانة باختری، زندانها و خارج وجود نداردوفقط یک دفتراست که نمایندة تمامی این مناطق است.ازسوی دیگردرحقیقت،میان دولت و جنبش، جدایی و تفاوت وجود دارد.» (15)
روزنامة صهیونیستی هاآرتص، گزارشی را پیرامون نتایج انتخابات حماس منتشر کرد که حماس آن را نفی می‌کند. هاآرتص معتقد است که مقامات ارشد جنبش حماس تأکید دارند که اسماعیل هنیه در انتخابات پیروز شده است و بدین ترتیب، رئیس جنبش حماس در نوار غزه محسوب می‌شود.(16) این در صورتی است که حماس غزه، توافقنامة دوحه را نمی پذیرد و اقدامات مشعل برای تحقق مصالحه را به شکست کشانده است.
در کنار این مسائل باید توجه داشت که طبق نظام داخلی جنبش حماس، رئیس دفتر سیاسی برای هر منطقه از مناطق 4 گانه (نوارغزه، کرانة باختری، زندانها و خارج) یک نماینده مشخص می‌کند که به عنوان جانشین رئیس دفتر اجرایی یا همان دفتر سیاسی می باشد. بنابراین اسماعیل هنیه که بالاترین رأی را کسب کرده است، رئیس دفتر سیاسی در نوار غزه خواهد بود.
ج-3) سقوط الزهار و برخی دیگر از رهبران
نتایج انتخابات داخلی حماس در نوارغزه، تغییرات محدودی را در ساختار رهبری حماس ایجاد کرده است که البته این مسئله با حفظ اکثر رهبران بارز در این ساختار بوده است. برای مثال، محمود الزهار، رأی لازم را برای حضور در دفتر سیاسی به دست نیاورد. علت این شکست، انتقادات شدیدی است که الزهار به توافقنامة دوحه داشت. به دنبال این شکست، الزهار به مصر سفر کرد و از موسی أبومرزوق خواست به رهبران حماس در غزه فشار بیاورد تا انتخابات مجدداً برگزار شود. الزهار توانست در این مرحله، به سختی در انتخابات پیروز و به عنوان نفر آخر به دفتر سیاسی وارد شود.(17) بنابراین محمود الزهار نمی‌تواند به دفتر سیاسی کل راه پیدا کند زیرا کمترین رأی را آورده است. فقط 6 نفر اول لیست می‌توانند به دفتر سیاسی کل بروند در صورتی که الزهار، نفر پانزدهم شده است. از سوی دیگر، برخی منابع معتقدند که به دلیل سقوط الزهار در انتخابات دور اول، انتخابات کرانة باختری و خارج به تأخیر افتاده است.(18)
برخی منابع دیگر، اتفاقات دیگری را نیز برای این انتخابات بیان می کنند. این منابع معتقدند بارزترین افرادی که در انتخابات دفتر سیاسی غزه رأی لازم را نیاورده اند عبارتند از: فتحی حماد، صلاح بردویل، غازی حمد، أحمد یوسف و أحمد الجعبری. البته جعبری و فتحی حماد در مجلس شورایی رأی آورده‌اند.(19)
ج-4) کاهش اختیارات رئیس دفتر سیاسی
روزنامة هاآرتص اعلام کرد بعد از انتخابات حماس و نتایج برآمده از آن، خالد مشعل به عنوان ریاست دفتر سیاسی حماس به کار خود ادامه خواهد داد اما رهبران حماس تصمیم گرفته اند تا برخی از اختیارات را از مشعل گرفته و به رهبری نوار غزه انتقال دهند. از جملة این اختیارات، تسلط بر بودجة جنبش و شاخة نظامی آن است. این تغییر و تحول، در حال حاضر به نظر می رسد که بخشی از عملیات بازسازی ساختار جنبش حماس است که از زمان ترک دمشق از جانب رهبری حماس و سکونت مشعل در قطر و اقامت أبومرزوق (به عنوان یکی از رقیبان مشعل) در مصر به وجود آمده است. اعضای دیگری از کادر رهبری جنبش حماس در خارطوم، استانبول، غزه، قاهره و دوحه اقامت کرده اند و این در حالیست که نوار غزه هنوز موطن بسیاری از اعضای حماس است. در کنار تمامی این مسائل، حماس غزه؛ مرکز اصلی تصمیم ساز در ماههای گذشته نیز بوده است.(20)
اما دکتر صلاح بردویل از رهبران جنبش حماس، ادعای روزنامة هاآرتص در خصوص عدم تسلط خالد مشعل بر گردانهای قسام (شاخة نظامی جنبش حماس) را تکذیب کرد و آن را بی پایه و اساس دانست و هدف از این خبرها را، تحریک حماس برای افشای اسرار سازمانی این جنبش عنوان کرد.(21)
د) احتمالات و پیش بینی ها برای ریاست دفتر سیاسی؛ مشعل یا أبومرزوق؟
حماس در پایان سال گذشته، نشست اعضای مجلس شورایی را در خارطوم و نشست دفتر سیاسی را در قاهره برگزار کرد. در نشست خارطوم، خالد مشعل اعلام کرد که برای دورة بعدی ریاست دفتر سیاسی، کاندیدا نخواهد شد. مشعل که 3 دوره رئیس دفتر سیاسی بوده است، عدم کاندیداتوری خود را برای دور چهارم اعلام کرد. این مسئله با واکنش های بسیاری روبرو شد. با اینکه مشعل قبل از انتخابات، تصمیم خودش را برای کاندیدا نشدن مجدد ارائه کرده بود، اما طبق برخی اخبار اکنون در راه پیروزی برای ریاست مجدد است. برخی از اعضای حماس نیز ترجیح می دهند که خالد مشعل به عنوان رئیس دفتر سیاسی برای دورة جدید در منصبش باقی بماند؛ زیرا مشعل دارای محبوبیت داخلی و خارجی به ویژه در میان إخوان المسلمین در جهان عرب است. البته برخی گروهها و جناحهای داخلی حماس نسبت به استمرار رهبری بیش از دو دورة سازمانی برای یک نفر هشدار می‌دهند.(22) لازم به ذکر است که موسی أبومرزوق و اسماعیل هنیه از بارزترین رهبران مخالف با تجدید ریاست مشعل هستند. اما مصطفی الصواف از تحللیگران سیاسی، ضمن بعید دانستن رقابت شدید و حتی درگیری بین رهبران بارز حماس از جمله مشعل، هنیه، أبومرزوق و الزهار پیرامون ریاست دفتر سیاسی گفت: "در حماس، رقابتی وجود ندارد بلکه همه چیز تکلیف است. هیچ عضوی حق کاندیدا شدن برای مناصب تشکیلاتی حماس را ندارد و حتی اگر از سوی جنبش برگزیده شود نمی تواند بدون هیچ بهانه ای آن را رد کند."(23)
اختلافات و یا رقابت در هر جنبشی به ویژه جنبش حماس دو حالت دارد: یا حالت سازمانی دارد که نماد آن أبومرزوق است (زیرا سالها به عنوان نایب رئیس دفتر سیاسی بوده و درصدد رسیدن به ریاست دفتر است) و یا حالت سیاسی که نماد آن الزهار است (زیرا الزهار با بسیاری از تصمیمات اتخاذ شده از سوی مشعل مخالف است).
بر اساس منابع خبری، در حکمی تأکید شده است که خالد مشعل، تنها کاندیدای ریاست جدید دفتر سیاسی خواهد بود. از سوی دیگر، در داخل کادر رهبری حماس نیز اجماعی وجود دارد که مشعل باید مأموریت خود را در دفتر سیاسی ادامه دهد زیرا روابط وسیعی با جهان عرب و اسلام دارد. اغلب اعضای دفتر سیاسی که در انتخابات برگزار شده در نوار غزه پیروز شده اند از باقی ماندن مشعل در رأس دفتر سیاسی حمایت کرده و می‌کنند.(24) این بدین معناست که نتایج انتخابات داخلی حماس در غزه به نفع مشعل بوده است و باید منتظر نتایج کرانة باختری و خارج بود. محمود الزهار از اعضای دفتر سیاسی در هفته‌های اخیر از سوی رهبران حماس در نوار غزه حامل پیامی برای مشعل بوده است. این پیام، حاوی موافقت جنبش با ریاست مجدّد خالد مشعل بر دفتر سیاسی می‌باشد. همچنین الزهار به مشعل گفته است که از تصمیم خود مبنی بر عدم کاندیداتوری در دورة جدید عقب نشینی کند. اسماعیل هنیه نخست وزیر فلسطین نیز چندی پیش تأکید کرده بود که مشعل رئیس دفتر سیاسی است و در این منصب باقی خواهد ماند.(25) این نشان دهندة این است که هنیه به دنبال رقابت بر سر این منصب نیست. البته شاید کرانة باختری به صورت قاطع به نفع مشعل رأی بدهد اما قدرت و نفوذ هنیه در غزه بیشتر است. سرنوشت خارج از اراضی فلسطینی نیز مجهول است اما برخی از منابع معتقدند که أبومرزوق درصدد است تا دست مشعل را به همراه تمامی اطرافیانش همچون عزت الرشق، محمد نصر و سامی خاطر از دفتر سیاسی قطع کند.(26)
باید توجه داشت که نتایج انتخاباتی که اخیراً در نوار غزه برگزار شده، نتایجِ کل انتخابات نبوده و نتایج دیگر مناطق معلوم نیست؛ لذا درگیری بر سر ریاست دفتر سیاسی هنوز بی دلیل است. اما اگر جنبش، مشعل را برای این منصب برگزیند، حجت بر مشعل، تمام شده محسوب می‌شود و در هر حالتی نمی‌تواند از پذیرش این منصب خودداری کند و ملزم به پذیرش این تصمیم خواهد بود زیرا تصمیم او منوط به تصمیمات سازمان است و به میل شخصی نیست.
اما در مورد دفتر سیاسی، اخبار دیگری نیز نقل شده بود. بر اساس این اخبار، مقرر شده است که دفتر سیاسی جدیدی برای جنبش به رأی گذاشته شود و رئیس جدیدی برای دفتر سیاسی و مجلس شورایی از سوی این جنبش برگزیده شود.(27)
ه) وضعیت برگزاری انتخابات در کرانة باختری، خارج و زندانها
در صورتی که انتخابات باید به صورت همزمان در تمامی مناطق برگزار شود اما جنبش حماس اعلام کرد که اجرای انتخابات در کرانة باختری به دلیل اوضاع امنیتی و تحت تعقیب قرار گرفتن اعضای حماس از سوی سرویسهای امنیتی تشکیلات خودگردان و رژیم صهیونیستی بعید است. مرگ "شیخ حامد بیتاوی" برجسته‌ترین رهبر حماس در کرانة باختری نیز بر این مسئله افزوده است. ترجیح داده می‌شود که رهبران سیاسی و اعضای برجسته از کرانة باختری که در خارج از اراضی فلسطینی هستند، رهبری منطقة کرانة باختری را بر عهده بگیرند.(28) این بدان معناست که رهبران بارز حماس که اصالتاً از کرانة باختری هستند و در خارج و یا نوار غزه زندگی می‌کنند، مکلف شوند و به نمایندگی از کرانة باختری در دفتر سیاسی و مجلس شورایی جنبش عضو شوند. از سوی دیگر، بعد از پایان انتخابات غزه، رهبران داخل و خارج حماس به مدت دو روز در قاهره، نشستی را برگزار کردند و سرنوشت انتخابات متوقف شده در کرانة باختری و همچنین آیندة آشتی ملی را بحث و بررسی کردند.(29)
بعد از حوادث سوریه، رهبران و اعضای حماس در خارج از فلسطین پراکنده شدند که این مسئله اجرای انتخابات در خارج را با مشکلاتی روبرو نموده است. در مورد انتخابات خارج، روزنامة الحیات چاپ لندن (جمعه 1 اردیبهشت 1391) اعلام کرد: "انتخابات در خارج از اراضی فلسطینی در ماه آینده برگزار خواهد شد. تاکنون پیروزی برخی از اعضا همچون موسی أبومرزوق، عزت الرشق و محمد نصر برای دفتر سیاسی خارج پیش بینی شده است در حالیکه هیچ تضمینی برای پیروزی دیگران وجود ندارد. این دوره از انتخابات حماس اهمیت بسیار زیادی دارد زیرا طبق لایحة جدیدی اجرا می‌شود. دفتر جهانی ارشاد إخوان المسلمین تصمیم گرفته است تا فلسطین به عنوان سازمانی مستقل باشد. بدون شک نتایج انتخابات منطقة خارج نیز که در ماه آینده اجرا خواهد شد، پیامدهای زیادی خواهد داشت. این بدین معناست که شخصیت‌های بزرگی وجود دارند که جای آنان را کسانی گرفته اند که افرادی جدید هستند و معروف نیز نمی‌باشند اما هر کدام برای خود، وزنه‌ای در سازمان «بلاد شام» محسوب می شوند."(30)
انتخابات در زندان‌های صهیونیستی نیز زمان بسیار طولانی را می‌طلبد؛ موانعی که بر اعضای زندانی حماس تحمیل می‌شود و همچنین وجود تعداد زیاد اسرا در زندانهای رژیم صهیونیستی دلیل این امر است. لذا با توجه به مطالب مذکور، اجرای انتخابات و نتایج نهایی آن زمانی طولانی را به خود اختصاص خواهد داد.

و) انتخابات و تأثیر آن بر پروندة آشتی ملی
برخی از رهبران غزه با توافقنامة دوحه به شدت مخالفند و بارزترین آنها محمود الزهار است که در انتخابات جنبش در غزه کمترین رأی را آورده است. با اینکه ظاهراً جریان مخالف توافقنامة دوحه به رهبری الزهار، موجب توقف تشکیل دولت وفاق ملی شده است اما پیش بینی می‌شود که با قدرت گرفتن مشعل، چرخ آشتی ملی مجدداً به گردش بیفتد. مصطفی صواف از تحلیلگران سیاسی وابسته به حماس نیز معتقد است که نتایج انتخابات هرگز بر آشتی ملی تأثیر نمی‌گذارد زیرا این پرونده، استراتژی جنبش است که همگی بر آن توافق دارند.(31)
نتیجه گیری
این دوره از انتخابات داخلی جنبش حماس، بسیار حائز اهمیت است. اهمیت این دوره، در وهلة اول به دلیل بروز بیداری اسلامی در برخی کشورهای عربی و همچنین دستیابی إخوان المسلمین به قدرت است. ایجاد برنامه‌های جدید حماس نیز بر پایة معادلات بیداری اسلامی خواهد بود. تغییرات احتمالی در داخل حماس نیز تا حدودی به انتخابات ریاست جمهوری مصر بستگی دارد؛ به ویژه اگر کاندیدای إخوان المسلمین رأی بیاورد. اما تحولات دیگری نیز بر انتخابات حماس تأثیرگذار بوده و خواهد بود که عبارتند از: معاملة تبادل اسرا بین حماس و رژیم صهیونیستی در اکتبر گذشته، استمرار توقف پروندة آشتی ملی و مهمتر از همه بروز اختلافات علنی بی سابقه بین رهبران جنبش.
گمان می‌رود که تغییراتی در جنبش حماس به ویژه دفتر سیاسی یا همان دفتر اجرایی، تشکیلات حماس را غافلگیر کند. این مسئله بر اساس 2 عامل اصلی است: اولاً پیش بینی می‌شود که ترکیب مجلس شورایی در کرانة باختری و نوارغزه، با آزادی تعدادی از اعضای قدیمی حماس از زندانهای رژیم صهیوینستی در معاملة تبادل اسرای اخیر، تغییر یابد. در نوار غزه همین اتفاق رخ داد و یحیی السنوار و روحی مشتهی، دو اسیر تازه آزاد شده رأی آوردند. ثانیاً اعضای قبلی دفتر سیاسی از جمله محمد نزال، تلاش می‌کنند تا جایگاه خود را مجدداً در دفتر سیاسی بدست آورند. اما به نظر می رسد که رهبران آزادة حماس و ریاست جدید دفتر سیاسی، عامل قطعی تغییرات آیندة دفتر سیاسی باشند. البته نباید شخصیت کاریزمای مشعل را نیز نادیده گرفت. مشعل در حال حاضر، شخصیتی است که با اکثر رهبران کشورهای عربی و غیر عربی ارتباطی صمیمی دارد و همین امر، یک امتیاز برای مشعل محسوب شده و شخصیتی ممتاز را به وی می دهد تا مجدداً بر کرسی ریاست تکیه زند.

پی نوشت‌ها:
1. http://www.almustaqbal-a.com/أبو-مرزوق-والزهار-یعملان-لصالح-التجدید-لمشعل-قائدا-لـ-حماس.html
2. http://www.abedkhattar.com/news-action-show-id-11866.htm
3. http://arabic.news.cn/arabic/2012-04/22/c_131543861.htm
4. http://www.alzaitona.net/ar/news.php?newsid=120993
5. http://www.kofiapress.net/ar/node/104823.html
6. http://www.almustaqbal-a.com/تأجیل-انتخابات-حماس-فی-الضفة..-فوز-أبو-مرزوق-والرشق-ونصر-مضمون.html
7. http://www.amad.ps/arabic/?action=detail&id=81319
8. http://paltoday.ps/ar/post/134279/البردویل-لا-صحة-لمعظم-ما-تنشره-وسائل-الإعلام-حول-انتخابات-حرکة-حماس
9. http://www.amad.ps/arabic/?action=detail&id=83236
10. http://www.manar.com/atemplate.php?id=3924
11. http://www.palpress.co.uk/arabic/?action=detail&id=46019
12. http://www.kofiapress.net/ar/node/104823.html
13. http://arabic.news.cn/arabic/2012-04/22/c_131543861.htm
14. http://www.abedkhattar.com/news-action-show-id-11866.htm
15. http://www.arabi-press.com/?page=article&id=33316
16. http://al-mashhad.com/Articles/78387.aspx
17. http://www.kofiapress.net/ar/node/104823.html
18. http://www.kofiapress.net/ar/node/104823.html
19. http://www.kofiapress.net/ar/node/104823.html
20. http://www.amad.ps/arabic/?action=detail&id=85001
21. http://www.samanews.com/index.php?act=Show&id=125827
22. http://www.amad.ps/arabic/?action=detail&id=85001
23. http://www.samanews.com/index.php?act=Show&id=125827
24. http://www.manar.com/atemplate.php?id=3924
25. http://www.almustaqbal-a.com/أبو-مرزوق-والزهار-یعملان-لصالح-التجدید-لمشعل-قائدا-لـ-حماس.html
26. http://www.kofiapress.net/ar/node/104823.html
27. http://www.amad.ps/arabic/?action=detail&id=83236
28. http://paltoday.ps/ar/post/135455/حماس-تعثر-إجراء-إنتخابات-الحرکة-فی-الضفة-بسبب-ملاحقة-السلطة-وإسرائیل-لکوادرنا
29. http://www.kofiapress.net/ar/node/105219.html
30. http://paltoday.ps/ar/post/135455/حماس-تعثر-إجراء-إنتخابات-الحرکة-فی-الضفة-بسبب-ملاحقة-السلطة-وإسرائیل-لکوادرنا
31. http://www.amad.ps/arabic/?action=detail&id=83504
نویسنده: محمد زارعی
منبع:موسسه تحقیقات وپژوهش های سیاسی وعلمی ندا