ویژه جنگ غزه(2): نقش رسانه ها در پوشش اخبار

دکتر حسن لاسجردی

مقدمه

 نظام بین المللی امروز به خصوص در عصر جهانی شدن، عرصه جنگ بین رسانه ها است. رسانه ها بر اساس رویکرد بی طرفی برای رساندن واقعیات به مردم جهان کارکردی دوسویه دارند . اما عملا رسانه های امروزی در خدمت نظام سلطه هستند . رسانه ها در حوزه های مختلف ، کارکردی متفاوت دارند . با استفاده از رسانه ها می توان در جامعه انگیزه و حرکت ایجاد کرد و یا فرهنگ عمومی را پایه ریزی و گسترش داد و همینطور افکار عمومی را در رابطه با موضوع خاصی تبیین نمود .

   رسانه ها می توانند ارتباط دوسویه را بین افراد یک جامعه و حتی جامعه جهانی برقرار کنند . اما  قدرت های جهانی  از رسانه برای گسترش نفوذ خود در جامعه جهانی استفاده می کنند . نمونه بارز این فرایند اقدامات اسرائیل در سرزمین های اشغال شده فلسطین است. اسرائیل با استفاده از رسانه های داخلی و جهانی در تلاش است آن چه در سرزمین های اشغالی رخ می دهد را در راستای منافع به اصطلاح مشروع خود تفسیر کند و آن را به افکار عمومی جهان بقبولاند. در 60 سال گذشته  اسرائیل برای ادامه حیات خود و توسعه آن از یک استراتژی کلی که استفاده از سه عامل موثر است، استفاده کرده است : 1 - نظامیگری قدرتمند، 2 - هم پیمانان ژئوپلتیکی 3 - افکارعمومی . در این میان نقش رسانه های خارجی طرفدار منافع اسرائیل در عامل اول و دوم کاملا مشهود است.

  اسرائیل که سرزمین فلسطین را با توسل به خشونت و اعمال تروریستی تصاحب کرده و مردم عرب این سرزمین  را آواره کشورهای دیگر کرده است با استفاده از رسانه های خارجی طرفدار خود از جمله آمریکا  مشروعیتی برای خود  ایجاد کرده است تا جائیکه مردم کشورهای غربی اسرائیل را در کشتار مردم فلسطین محق می دانند . وارونه منعکس کردن اخبار فلسطین به خصوص اخبار مربوط به تحولات نوار غزه نمونه هایی از قدرت رسانه های خارجی است که متاسفانه امروز اکثر رسانه های مطرح و قدرتمند دنیا در اختیار نظام سلطه و در راستای اهداف غیرانسانی آنان قرار دارند .

  آنچه مسلم است جنگ رسانه‌ای از برجسته‌ترین مولفه‌های جنگ نرم و جنگ‌های مدرن در جهان کنونی محسوب می‌شود. جنگ نرم به مثابه راهبرد و استراتژی انتخابی نظام سلطه برای تسلط بر افکار و اراده ملت‌ها تدوین و طراحی شده است. اما بیشترین کاربرد جنگ رسانه‌ها در زمان  نبرد‌های نظامی ‌شدت  می‌یابد . نقش آفرینی رسانه ها در جنگ 22 روزه اسرائیل علیه  نوار غزه ، نشان می دهد که جنگ رسانه ای امروز به چه میزان در جهت دادن به حقایق تلاش می کنند. زمانی که قدرت‌ها توان به میدان آوردن نیروی نظامی خود ‌را ندارند و یا جامعه آنان قادر به تحمل تلفات انسانی نیست ، به جنگ رسانه‌ای روی می ‌آورند و از این ابزار بهره‌برداری می‌کنند.

نقش رسانه های خارجی در توجیه اقدامات اسرائیل

  اسرائیل از بدو تاسیس بر دو  محور نظامی گری و رسانه یی استوار شده  است. اسرائیل حتی از توانمندی رسانه ایی برای غلو درحوزه نظامی هم استفاده کرده است.راهبرد اسرائیل در حوزه نظامی همواره شامل کشاندن جبهه در سرزمین  دیگران بوده است . یورش به کشورهای عربی - تهدید سایر ملت ها و اجرای سیاست اشغالگری در زمره کارکردهای این رژیم در شش دهه گذشته بوده است.

   ایجاد  شبکه گسترده رسانه های فراگیر و نفوذ در حوزه تبلیغات بین المللی - این امکان را برای رژیم اسرائیل  فراهم کرده  است تا تصویر مورد دلخواه خود را به افکار عمومی بقبولاند .  بهره برداری  همزمان از قدرت سخت و  نرم که در نظامی گری و تبلیغات نمایان شده است ، از جمله  سیاست های راهبردی اسرائیل است. اشغال سرزمین فلسطین در سال 1948 ، جنگ پیش‌دستانه 6 روزه سال 1967 که منجر به اشغال بخشی از سرزمین‌های مصر ، سوریه و اردن شد و جنگ دهه80 که به اشغال لبنان انجامید ، نمونه‌ای از خوی تجاوزکارانه اسرائیل است.

  روند تاریخی نبرد رسانه‌ای نشان می‌دهد که اهمیت این ابزار و سلاح تبلیغاتی برای اسرائیل  در کنترل افکار و شستشوی مغزی مردم جهان چنان مهم و حیاتی بود که کنگره صهیونیسم سال 1897 میلادی درسوئیس تصمیماتی درباره چگونگی سیطره بر رسانه‌های فراگیر گرفت که به پروتکل رهبران صهیونیسم معروف شد. در این پروتکل آمده است :ما هنگامی در تشکیل دولت اسرائیل موفق خواهیم شد که بر ابزارهای تبلیغاتی و مطبوعاتی جهان، تسلط داشته باشیم.                        بدون شک می توان گفت در تمام کشورهای اروپایی و آمریکا ، لابی یهودی به قدری از نفوذ بالایی برخوردار هستند که تمام اقدامات اسرائیل در سرزمین های فلسطینی را به نفع تل آویو و علیه فلسطینی ها تفسیر می کنند. بررسی چگونگی پوشش اخبار جنگ 22 روزه اسرائیل علیه مردم غزه توسط رسانه های خارجی حامی اسرائیل ، نقش پررنگ لابی یهودی را در این زمینه آشکار می کند. سردمداران رسانه های بزرگ امروز جهان کاملا در کنترل لابی صهیونیسم است و اخبار مربوط به تحولات سرزمین های فلسطینی را بر اساس راهبرد اسرائیل تنظیم  و در اختیار مخاطبان خود قرار می دهند. 

  جنگ غزه و پوشش رسانه های خارجی

 طی بیست و دو روزی که جنگ با شدت تمام در غزه جریان داشت و مردم بیدفاع آن از زمین هوا و دریا آماج بمبها و گلوله های دشمن صهیونیستی بودند و در مقابل مبارزان مقاومت فلسطین با تاکتیکهای ویژه خود در جبهه زمینی و نیز با پرتاب موشک به سرزمینهای اشغالی به مقابله ای جانانه با اشغالگران همت گماشتند. جنگ دیگری نیز در کنار و به موازات جنگ نظامی جریان داشت و آن جنگ رسانه ای با حضور شبکه های خبری و خبرگزاریهای مختلف منطقه و جهان بود. جنگی که اگر تاثیراتی بیش از جنگ نظامی برجای نگذاشته باشد کمتر از آن نیز نبوده و نخواهد بود.

  اسرائیل در جنگ 22 روزه  با تمام توان درحوزه قدرت سخت و نرم به میدان امد. تحویل پیشرفته ترین سلاح های کشتار جمعی از سوی امریکا ، حمایت سیاسی تمام عیار غرب و همسویی کامل شبکه رسانه های جهانی و فراملیتی با  اسراییل را می توان نوعی صف ارایی کامل غرب در برابر مقاومت فلسطین در نوار غزه دانست.

  رسانه‌های وابسته به هژمونی نظام سلطه در جریان تجاوز اسراییل به مردم غزه آشکارا در جبهه صهیونیست‌ها در مقابل مقاومت اسلامی صف‌آرایی کردند. ممانعت از ورود خبرنگاران به غزه ، کنترل شدید تصاویر در مناطق اشغالی و سری نگه ‌داشتن تلفات نظامیان اسراییلی نمونه‌ای از پای‌بندی سران تل اویو در جنگ رسانه ای اسرائیل در جنگ 22 روزه در نوار غزه بود.

  رسانه‌های غربی در جنگ 22 روزه هیچ گزارش میدانی از غزه نداشتند . رسانه های حامی سیاست های جنگ طلبانه اسرائیل تصاویر مربوط به کشتار زنان و کودکان به ویژه در هفته اول جنگ غزه را سانسور کردند و اقدام ارتش اسرائیل را دفاع مشروع می خواندند.

   پخش تصاویر مبهم دود بر فراز غزه ، خوردن ، آشامیدن و روزنامه خواندن سربازان اسراییلی در کنار لشکر تانک‌ها و حرکت آرام خودروهای نظامی در محیطی سرسبز و آسمانی آبی همه آن چیزی بود که از میدان عملیاتی پخش شد. این یعنی همان وداع با عینی‌ گرایی که البته یک دهه پیش در رسانه‌های عمل‌گرای آمریکایی، نخستین پتک بر سرآن فرود آمد.

   تنها جلوه دادن  مقاومت در برابر جامعه جهانی ، تخریب چهره مقاومت ،  ساده سازی موضوع یورش به غزه  ،  تحریف علت شروع جنگ   ،  نپرداختن به ریشه های بحران فلسطین ،  برابر دانستن جلاد (اسراییل ) و مظلوم (مردم غزه ) ،  تردید افکنی نسبت به آینده جنگ  ،  توازن دروغین  ،  ابهام زایی در مورد انگیزه های مقاومت ، از جمله ترفند های  رسانه های غربی در قبال جنگ 22 روزه غزه بود تا جبهه اسرائیل را به زعم خود حق و جبهه مقاومت اسلامی در برابر ارتش اسرائیل را باطل  تفسیر می کردند و در اختیار افکار عمومی جهان قرار می دانند.

  می توان آرایش رسانه ای در جنگ غزه  را به دو اردوگاه از جمله شبکه خبری  المنار  و شبکه های رسانه‌ای جمهوری اسلامی ایران  به خصوص  پرس تی وی  و العالم  از یک سو و رسانه‌های وابسته به نظام سلطه حامی رژیم اسرائیل تقسیم‌ بندی کرد..در این هم‌آورد رسانه ه‌ای اردوگاه غرب کوشیدند با دروغ پردازی و وارونه منعکس کردن اخبار جنگ غزه ، مانع از آگاهی افکار عمومی جهان از فجایع رخ داده در غزه شوند .

  نقش رسانه های حامی مقاومت فلسطین و مظلوم در جنگ غزه

 مقاومت اسلامی که از 3 دهه پیش با تأسی از پیام انقلاب اسلامی ایران پا به عرصه حیات گذاشته است با شناخت مناسب از توانمندی دشمن اقدام به مقابله با صهیونیست‌ها در هر دو حوزه نظامی و رسانه ای کرده است. تقویت بنیه دفاعی وکشاندن صحنه نبرد به درون پناهگاه امن رژیم صهیونیستی و بهره‌برداری هوشمندانه از قدرت رسانه‌ای برای تاثیرگذاری بر روی ذهن ساکنان درون سرزمین‌های اشغالی و افکار عمومی بین‌المللی در این چارچوب قابل بررسی است.   به ثمر نشستن اولیه این راهبرد مقاومت اسلامی در دهه پایانی قرن بیستم وتکمیل آن در جنگ  33روزه تابستان سال 2006 بیانگر این واقعیت است. تأثیر راه‌اندازی رادیو النور و تلویزیون المنار در قالب سایت « الحرب الاعلامیه » نه فقط کمتر از سلاح حزب‌الله نبود ، بلکه در برخی مواقع کارایی قابل ستایشی داشت.

  مقاومت اسلامی فلسطین نیز با الگو گرفتن از مقاومت اسلامی لبنان از چند سال  سال پیش اقدام به راه‌اندازی شبکه‌های تلویزیونی الاقصی و القدس کرد که دستاوردهای آن در جنگ 22 روزه نمایان شد. مقاومت هم با بهره گیری از توان رسانه ای کوشید با ارسال تصاویر واقعی از زنان و کودکانی که مورد یورش ضد بشری قرار داشتند به نبرد با تانکهای اسراییلی برخیزد. افشاگری در مورد رفتار ضد بشری اسراییل در قبال کودکان ،زنان، نهاد های بین المللی ،خبرنگاران بمباران مدارس و استفاده اسراییل از سلاحهای کشتار جمعی نامتعارف مانند بمب فسفری هم از مواردی بود که رسانه‌های مقاومت دنبال کردند.

  خبرنگاران و تصویربردارانی که جنگ 22روزه رژیم صهیونیستی بر ضد مردم غزه را روایت کردند همگی فلسطینی بودند. این نشان از ان دارد که نه فقط مقاومت اسلامی به تنهایی در برابر ماشین جنگی رژیم صهیونیستی و غرب ایستادگی کرد ، بلکه در حوزه رسانه نیز این خبرنگاران فلسطینی بودند که دستگاه تبلیغاتی غرب را به زانو درآوردند. بدون شک موفقیت کشورهای اسلامی در راه اندازی رسانه های تاثیرگذار ، عرصه را برای اقدامات خودسرانه اسرائیل و متحدانش در سزمین های فلسطینی تنگ کرده است .  به جرات می توان گفت که موفقیت رسانه های منطقه ای حامی ملت فلسطین منجر به آن شده است که  صدای تظلم خواهی فلسطینی ها در کل جهان شنیده و با واکنش تاثیرگذار روبرو شود. برخوردهای اخیربرخی کشورهای حامی اسرائیل با قطع پخش برنامه های شبکه خبری العالم از طریق ماهواره های "عرب ست" و "نایل ست" به خاطر موفقیت رسانه منطقه ای العالم  در پوش اخبار سرزمین های فلسطینی از جمله نوار غزه است.

 تقسیم بندی رسانه های خبری و جنگ غزه

 برخی  شبکه های خبری علیرغم شعار آزادی تبلیغات و گردش آزاد اطلاعات ، در بحران های منطقه ای و بین المللی به تمام معنی بر اساس منافع و محورهای امنیت ملی  کشور خود عمل می کنند. بدین ترتیب انتظار زیادی نمی توان از این گونه رسانه ها داشت  و عملکرد این رسانه ها در جریان جنگ غزه همان طور که انتظار می رفت خنثی  ،  بی اثر و حمایت  از جبهه اسرائیل در جنگ غزه بود. شبکه بین المللی متفاوت به طور جدی در حمایت از جنایات صهیونیست ها بر آمدند و چشم بر قتل عام کودکان و زنان غزه بستند . متاسفانه هنوز هم علیرغم اعتراضاتی که در داخل و خارج ازاین شبکه ها (از جمله بی بی سی ، سی ان ان و خبرگزاری فرانسه)   می شود ، همان خط را دنبال کرده و از عملکرد قبلی خود دفاع می کنند.

   برخلاف شبکه های بین المللی  ،  شبکه های خبری منطقه ای در کشورهای عربی و مسلمان وجود داشتند تا با وقع بحران هایی در منطقه خاورمیانه نقش تعیین کننده خود را بازی کنند . از جمله این شبکه ها ، شبکه  خبری العالم بود که با پخش جزئیات درگیری ها و نشان دادن ابعاد فاجعه در حال وقوع در نوار غزه و در کنار آن با تحلیل های دقیق رویدادها، برگزاری میزگردهای متعدد و تماس ها و ارتباط های زنده با شخصیت های اسلامی عربی و فلسطین ، زوایای پیدا و پنهان اهداف صهیونیس تها را به بینندگان خود عرضه کرد.

  در این بین اما عملکرد شبکه العربیه عربستان  متفاوت با واقعیت های منطقه و رویدادهای غزه و فلسطین بود. این شبکه که انتظار می رفت به عنوان شبکه خبری وابسته به دولت عربی بزرگ مهم و صاحب نفوذ عربستان نقشی تاثیرگذار در حمایت از مظلومان غزه و فلسطینی ایفا کند در مجموع عملکردی غیر قابل دفاع  با جهت گیری خاص داشت .

به هرحال برخی رسانه های منطقه ای از جمله پرس تی وی و العالم ایران نقش مهمی در پوشش اخبار مسائل غزه از خود نشان دادند و نگذاشتند تحریف واقعیت های جنگ 22 روزه غزه از سوی رسانه های خارجی حامی اسرائیل پنهان بماند . این دو راسنه به خوبی توانستند اخبار جنگ 22 روزه غزه را برای افکار جهانی  مخابره کنند.