تازه های جنگ سرد انکارا با تل آویو (پژوهش)

نماینده لابی اسرائیلی در نهاد نظامی ترکیه کیست و چرا سفیر اسرائیل در ترکیه فراخوانده شد ؟

روابط ترکیه – اسرائیل با تنشی بی سابقه روبرو شد و با وجود شایعاتی درباره تلاشها برای آرامسازی اوضاع فیمابین ،چارچوب تنش ها گسترش یافته و به خط نهاد نظامی ترکیه – نهاد نظامی اسرائیل سرایت کرده است .

* از زبان رویدادها و شنیده ها

حکومت ترکیه سفیر اسرائیل گابی لیفی را در روز شنبه فراخواند تا درباره سخنان فرمانده نیروی زمینی اسرائیل عافی میزراحی که گفته بود ترکیه در حق اکراد ظلم می کند و شمال قبرص را اشغال کرده و بر ضد ارمنستان جنایت مرتکب شده ، توضیح دهد .
سخنان میزراحی در پی افزایش تنش بین ترکیه و اسرائیل و بعد از خروج خشمگینانه نخست وزیر ترکیه از نشست داووس و انتقاد شدید او از سیاستهای اسرائیل بر زبان آمد .
پیامدهای این سخنان میزراحی آنقدر بود که اقدام در برابر آن از حدود وزارت خارجه ترکیه درگذشته و به نهاد نظامی ترکیه سرایت کرد و بر اساس اطلاعات وارده از ترکیه، ستاد مشترک ارتش این کشور بیانه ای صادر کرده که در آن بر موارد زیر تاکید شده است :
• سخنان میزراحی بر اساس دگرگون جلوه دادن حقایق است
• سخنان ژنرال میزراحی اقدامی تاسف برانگیز و ناپذیرفتنی است
• سخنان میزراحی اقدامی خطرناک است که می تواند به منافع نظامی اسرائیل و ترکیه آسیب وارد کند .

علاوه بر این، شایعات و گزارشها حاکی است که ستاد مشترک ترکیه از ستاد مشترک ارتش رژیم اسراییل خواسته است که موضع خود را رسما درباره سخنان میزراحی بر ضد ترکیه ابراز دارد .

* نهاد نظامی ترکیه : چرایی ورود به خط رویارویی ؟
 
به دلیل ویژگی ماهیت داخلی توازن نیروهای ترکیه، این نهاد نظامی همواره در اختلافات و تنش های بین ترکیه و اسرائیل مداخله ای نمی کرد و مفسران علت آنرا در موارد زیر می دانند :

• محور واشنگتن – تل آویو در سالهای گذشته توانست روابط خود را با ژنرال های برجسته موسسه نظامی ترکیه تقویت کند .
• بین نهاد نظامی ترکیه و حکومت حزب عدالت و توسعه درگیری هایی هست و از این رو محور واشنگتن - تل آویو حامی و تکیه گاه کودتاه آتی و احتمالی ارتش اسرائیل خواهد بود .
• فرماندهان نهاد نظامی در ترکیه می دانند که ارتش این کشور از کمک های تسلیحاتی امریکا و اسراییل بی نیاز نیست .
• سران نهاد نظامی درخواهند یافت که تقویت روابط با محور واشنگتن - تل آویو، موثرترین ابزار بازدارندگی در برابر خطر یونان و تقویت تلاش های سیطره بر قبرس و نیز بازداشتن خطر تحرکات کردی می باشد .

انتظار نمی رفت که واکنش موسسه نظامی ترکیه در این زمان و به این روش باشد چرا که از زبان یکی از فرماندهان پاسخ داده نشده و در بیانیه ستاد مشترک ظاهر شده است که این می تواند به چند دلیل، چند علت داشته باشد :

• ستاد مشترک ارتش اسرایئل رسما سخنان میزراحی را نپذیرفته است .
• ستاد مشترک ارتش ترکیه با توافقنامه ها و روابط بسیار با ستاد مشترک ارتش اسرائیل ارتباط دارد .

با این وجود ستاد مشترک ترکیه ترجیح داد که پرونده این اظهارات را از چارچوب شخصی به چارچوب موسسه ای و نهاد نظامی انتقال دهد .

* پس زمینیه روابط نظامی ترکیه – اسرائیل

روابط خط انکارا – ترکیه شامل توافقنامه های بسیار است که مهمترین آنها توافقنامه های نظامی – امنیتی است که همچنان سری نگاه داشته شده است. این توافقنامه ها از ممنوعاتی است که تعرض به آن و یا اشاره و انتقاد علنی از آن شدیدا با واکنش مواجه می شود و نه روزنامه نگاران و نه سیاستمداران حق صحبت درباره آن را ندارند و از مهمترین مسائل در این خصوص موارد زیر است :

• بعد ساختاری نظامی ترکیه و اسرائیل : شامل بسیاری مشارکت ها بین شرکت ها مجمع صنعتی – نظامی اسرائیل و شرکتهای مجموعه صنعتی – نظامی ترکیه و بخصوص در زمینه تولید موشک و سپر بازدارنده  وسلاحهای دیگر است .
• بعد ارزشی – ادراکی نظامی ترکیه – اسرائیل : شامل تعریف دشمن مشترک بر پایه قواعد درگیری که تروریسم ،خطر کمونیستی و جنبش های جدایی طلب را به عنوان منابعی که امنیت ترکیه و اسرائیل را تهدید می کنند، می باشد و دو طرف توافق کرده اند که منافع امریکا را نیز مورد حمایت قرار دهند .
• بعد همکاری – رفتاری : نهادهای نظامی – امنیتی ترکیه و اسرائیل بسیاری عملیات های مشترک سری را انجام داده اند، بخصوص :

- عملیات ضد عراق در زمان صدام
- عملیات ضد عربی بخصوص در دایره مواجهه با اسرائیل

علاوه بر این همه ابعاد بر اساس معادله های زیر شامل تبادل منافع بین دو طرف ترکیه ای و اسرائیلی است :

• ترکیه مجال فعالیت های زمینی، دریای و هوایی را برای اقدامات نظامی اسرائیل فراهم کند
• اسرائیل از دسترسی ترکیه به میزان بیشتری از تجهیزات و جنگ افزار نظامی فراهم کند .

* جنگ سرد در خط آنکارا – تل آویو :

بر اساس برخی تحلیلات دستگاههای اسرائیلی توانسته اند در سالهای اخیر بشکل گسترده ای در داخل موسسه نظامی - امنیتی ترکیه نفوذ کنند که این به ایجاد پدیده لابی صهیونیستی سری در داخل ترکیه انجامیده است و بر اساس برخی اخبار فاش شده این لابی بمنزله دست پنهان اسرائیل در ترکیه است .
بر اساس اطلاعات و اخبار فاش شده نبرد جاری در عرصه سیاست ترکیه بین حکومت حزب عدالت و توسعه اسلامی و سازمان سری ارگیناکن در اصل درگیری بین حزب و دستگاه لابی اسرائیلی - ترکی است و بر اساس اطلاعات دیگر دستگاه ارگیناکن و دستگاه موساد روابط بسیار مستحکمی دارند که مهمترین نشانه های آن به شرح زیر است:

• تحقیقات ترکیه فاش کرده که برخی عناصر این سازمان به دیدارهای دوره ای مکرر از اسرائیل پرداخته و به رغم آنکه سفر ترک ها به اسرائیل ممنوع نیست ولی محققان ترک معتقدند که عناصر سازمان ارگیناکن در عدم اعتراف به دیدار از اسرائیل بسیار سرسختی نشان داده و بر محققان ثابت شده که بسیاری از آنها با گذرنامه های جعلی وارد اسرائیل شده اند تا اطلاعات این امر مخفی بماند .
• تحقیقات ترکیه فاش کرده که بسیاری از اسرائیلی ها و برخی عناصر لابی های اسرائیلی که از اروپا و امریکا به ترکیه می آیند با عناصر سازمان ارگیناکن دیدارهای داشته اند .

بر اساس این سابقه و بر اساس اطلاعات وارده سبب اصلی اصرار اسرائیلی در طول دوره گذشته بر ضرورت ادامه روابطش با ترکیه ،آگاهی از پیش ترکیه درباره این بود که همپیمانانش در داخل ترکیه در حال تلاش برای سرنگونی حزب عدالت و توسعه در ترکیه هستند و از این رو این رژیم بایستی تا به ثمر رسیدن تلاش های آنان خودداری نشان داده و انتقادات حزب و حکومت را تحمل کند چرا که واکنش شدید اسرائیل می توانست نشانه خطرناکی همپیمانان اسرائیل در داخل ترکیه باشد .
دولت ترکیه توانست شبکه ارگیناکن را دستگیر کرده و تمام اعضای سازمانی و عناصر اصلی آنرا بازداشت نماید و بدین ترتیب ضربه بزرگی به دستگاه اطلاعاتی ناتو و سی آی ای امریکا نه فقط به خاطر شبکه بزرگ آنها در ترکیه بلکه بخاطر ناکامی شبکه آنها در کل خاورمیانه و خاور نزدیک، وارد آورد .

* چرا تل آویو می کوشد همچنان آنکارا را برای خود نگاه دارد : محاسبه فرصت ها و خطرات

روشن است که تنش در روابط ترکیه و اسرائیل پیامدهای بسیاری بر محاسبه فرصتها و خطرات نسبت به دو طرف دارد و به عنوان مثال ترکیه با خطر قطع همکاری نظامی - امنیتی با اسرائیل مواجه می شود و تل آویو نیز با خطر قطع روابط نظامی و امنیتی با ترکیه مواجه می شود که البته به اندازه ترکیه در این زمینه خسارت نخواهد دید .
از این گذشته در صورت رسیدن روابط دو طرف به قطع نهایی، امریکا نیز به دشواری خواهد توانست کاملا از اسرائیل جانبداری کند، چرا که تمام سیاست های واشنگتن در منطقه آسیای میانه، قفقاز ، دریای خزر ، خاورمیانه و خاورنزدیک بر اساس اطلاعات و شرایط عامل ترکی حامی تلاشهای امریکا و اقدامات نظامی – اطلاعاتی علنی و غیرعلنی، می باشد و از این رو تل آویو با فشارهایی به واسطه واشنگتن برای مهار نفس و عدم ماجراجویی در روابط با ترکیه مواجه می شود تا مبادا به منافع امریکا خساراتی وارد شود .
پیامدهای خسارات اسرائیلی تنها در عرصه سیاسی و دیپلماتیک نخواهد بود ،بلکه به شرکت های مجمع صنایع نظامی اسرائیل که با مجمع نظامی صنایع امریکا مرتبط است نیز خواهد کشید که به عنوان نمونه شامل موارد زیر خواهد بود :

• فروش سلاح اسرائیلی به ترکیه

• بارهای سلاح اسرائیلی به ترکیه که شرکت های اسرائیلی بهای این بارها را از امریکا می گیرند.
• طرح های صنعتی نظامی در تمام زمینه های سلاح و ابزار نظامی.

علاوه بر این تل اویو با خسارات راهبردی همچون موارد زیر مواجه خواهد شد :

• نابودی کامل طرح اسرائیلی کشیدن خطوط نفت و گاز آسیای میانه از بنادر ترکیه به بنادر اسرائیل.
• نابودی کامل طرح اسرائیلی دستیابی به پشتوانه آب ترکیه.
• نابودی کامل طرح اسرائیلی سیطره بر مناطق جنوب ترکیه در مرز با سوریه و شمال عراق و به خصوص تاسیس طرحهای زراعی اسرائیلی در این مناطق که به اسرائیل امکان می دهد بر منابع آب سیطره یافته و سوریه و شمال عراق و شمال ایران را مورد تهدید قرار دهد .
• فروپاشی طرح اسرائیلی برای بکارگیری ترکیه به عنوان سکوی پرتاب آمیختن امنیت اسرائیل در مجموعه امنیت قفقاز .
• تهدید تلاش های اسرائیل برای سوءاستفاده و بکارگیری توان ناتو تا زمانی که تصمیم گیریها در ناتو به اجماع انجام می شود و از این رو قطع رابطه با ترکیه مایه عدم اجماع در ناتو در برابر حمایت از اسرائیل می شود و ترکیه می تواند در مواقع نیاز اسرائیل ،اجماع برای کمک به این رژیم را مختل نماید.
• تهدید روابط اسرائیل با آذربایجان تا وقتی که آذربایجان نتواند با وجود هرگونه قدرت یا کمکی از نفوذ ژئوپولتیک ترکیه در منطقه پیرامون دریای خزر عبور کند .

تا این لحظه سخت بتوان گفت که روابط دو طرف به حد قطع و انفصال رسیده باشد ولی موضع اخیر نهاد نظامی ترکیه می تواند به عنوان گامی مهم در جهت تنش های بیشتر باشد و از این رو تنها عذرخواهی ستاد مشترک ارتش اسرائیلی درباره رفتار ژنرال میزراحی خواهد بود که می تواند جلوی تشدید بحران را بگیرد و شاید هم نظر "گابی اشکنازی " چیز دیگری باشد .

گردآوری: (دکتر مصطفی پارسایی عضو تحریریه قدسنا)