کشمکش های سیاسی ترکیه میان مسکو و واشنگتن

 تحرکات دیپلماتیک آنکارا به ویژه در مناطق قفقاز،‌ آسیای میانه،‌ عراق و ایران در هفته گذشته آهنگ تندتری به نسبت ماههای گذشته به خود گرفته است. این در حالی است که همزمان ترکیه می کوشد نقش فعال تری در قضیه مذاکرات غیر مستقیم میان سوریه و اسراییل ایفا نماید.

* حزب عدالت و توسعه؛ داستان دو بحران:
حزب عدالت و توسعه ترکیه بویژه از زمان پیروزی این حزب در انتخابات سال 2002 میلادی تاکنون در بسیاری از درگیریها با نیروها و جنبش های سیاسی ترکیه وارد شده است.

* نخست: بحران محیط سیاست داخلی؛ این درگیریها شامل موارد زیر است:
- مقابله با موسسات نظامی که شکل جنگ سرد به خود گرفته و از زمان عملیات نظامی بر ضد حزب کارگران گردستان آغاز شده است.
- مقابله با حزب جمهوری ترکیه و دیگر جریانهای لائیک هم پیمان با این حزب که شکل درگیری پارلمانی، انتخاباتی و اطلاع رسانی به خود گرفته است.
- مقابله با گروهها و سازمان های سری ای که برای اجرای عملیات براندازی حزب عدالت و توسعه و حکومت این حزب تلاش می کنند که بارزترین نمونه آن اقدامات  اخیر گروه ارگن کن است.
- مقابله با موسسات دولتی بویژه دادستانی کل ترکیه و دادگاه قانون اساسی این کشور. به رغم اینکه دو موسسه فوق موفق به اتهام زنی به حزب عدالت و توسعه مبنی بر تلاش برای از بین بردن ارزشهای لائیک ترکیه شدند اما این حزب به دلیل عدم وجود حد نصاب لازم برای صدور حکم موفق شد این بحران را مقطعی پشت سر گذارد.

* دوم: بحران محیط سیاست خارجی؛ که شامل درگیریها در موارد زیر است:
- خطوط منطقه ای؛ شامل:
1- مقابله با ابزار نظامی علیه  حزب کارگران کردستان
2- جنگ سرد از طریق ابزار سیاسی با ارمنستان         
- خطوط بین المللی: این درگیری شامل مقابله با ابزار سیاسی و جنگ سرد با آمریکا و اسراییل می شود. اکنون و پس از آنکه محیط سیاست داخلی ترکیه بزرگترین بحران اخیر خود را پشت سرگذاشت، محیط سیاست خارجی این کشور شاهد یکی از بزرگترین بحران های منطقه ای و بین المللی معاصر است. بحرانی که تحلیلگران از آن به عنوان گام ابتدایی در جهت ورود نظام بین المللی به مرحله جنگ سرد جدید یاد می کنند.

* حزب عدالت و توسعه: مشکل بازتعریف اولویتها و سناریوهای قابل پیش بینی:
پس از تصمیم اخیر دادگاه قانون اساسی ترکیه که به پایان و یا به عبارتی ساده تربه نفس کشیدن حزب عدالت و توسعه از زیر بحران محیط سیاست داخلی این کشور انجامید،‌ هنوز رهبران این حزب طعم شیرین آن را نچشیده بودند که درگیری روسیه و گرجستان به وقوع پیوست امری که فشار ها بر محیط سیاست خارجی ترکیه را افزایش داد.
 تحلیل و بازخوانی آنچه که در ترکیه می گذرد و آنچه که در این کشور خواهد گذشت اشاره به این نکته دارد که آنکارا در روزها و وماههای آینده با حوادث و رخدادهای زیر مواجه خواهد بود:
* رجوع حزب عدالت و توسعه به گزینه اصلاحات در دو محور زیر:   
- اصلاح ساختارهای حزب و نقش ادرای آن
- اصلاح ساختارها و وظایف دولت ترکیه
*  رجوع حزب عدالت و توسعه به گزینه تاکید بر سیاست خارجی ترکیه که به موارد زیر بینجامد:
- حفظ روابط با واشنگتن
- ایجاد روابط بهتر با مسکو
به نظر می رسد تلاش سیاست خارجی ترکیه به جمع روابط بین روسیه و آمریکا در مرحله آینده، حزب عدالت و توسعه این کشور را به مثابه حزبی می شناساند که تلاش می کند بر روی طناب حرکت کند . دلایل آن نیز در موارد زیر نهفته است:
 *‌ تمایل واشنگتن در عدم اجازه به هیچ یک از قوای بزرگ بین المللی برای ورود به ائتلاف با ترکیه جهت بهره برداری از مزایای صحنه ترکیه.
* تمایل مسکو به ایجاد روابط با انکارا به گونه ای که منجر به خروج آمریکا از ترکیه و یا حداقل بی طرفی ترکیه در نبرد سرد میان مسکو و واشنگتن شود.  
نگاهی به گرایشات حزب عدالت و توسعه در جریان درگیری اخیر بین گرجستان و روسیه نشان می دهد که این حزب هیچ گاه تلاش نکرد که به شکل مطلق از آمریکا همانند گذشته حمایت کند بلکه به موارد زیر بسنده نمود:
*پایبندی به اجرای توافقهای موجود با آمریکا بدون آنکه وارد ترتیبات جدید با این کشور شود.
* پایبندی به اصل تفاهم و همکاری با روسیه و عدم جبهه گیری خصمانه علیه این کشور برخلاف گذشته.
* تحرک فزاینده در زمینه منطقه قفقاز و دریای خزر با هدف ایجاد ائتلاف منطقه ای در چارچوب مواضع یکپارچه ای که از طریق آن بتوان به مدیریت بحرانی پرداخت که محقق کننده موازنه برای همه باشد.
پیش بینی می شود سیاست خارجی ترکیه با کشمکش های بسیاری بویژه به دلایل زیر مواجه شود:
- احتمال مواجهه آنکارا با بسیاری از مطالبات آمریکایی – اسراییلی در خصوص استفاده از صحنه ترکیه برای اهداف جنگ سرد خصوصا بر ضد مسکو،‌ خاورمیانه و ایران
-  احتمال مواجهه آنکارا با فشارهای مسکو از جمله در مورد احداث خط لوله نفت از طریق اراضی ترکیه که البته با اعطای امتیازات اقتصادی و استراتژیکی همراه خواهد بود که ترکیه هرگز به این امتیازات از طریق آمریکا و اسراییل دست نیافته است. از جمله این امتیازات می توان به ایجاد ترکیه به عنوان پراهمیت ترین گذرگاه نفت جهان خصوصا برای کشورهای اروپایی اشاره کرد. امری که به برگ برنده ای در نزد آنکارا برای فشار در پرونده عضویتش در اتحادیه اروپا تبدیل خواهد شد.
آنچه که اکنون بیش از همه اهمیت دارد این است که آنکارا در خصوص پرونده مذاکرات غیر مستقیم سوریه و اسراییل با برخی فشارها در مرحله آینده مواجه خواهد بود بویژه زمانی که ترکیه مواضع مخالف آمریکا و تایید روسیه اتخاذ کند. این امر بدون شک بر روابط بین آنکارا و واشنگتن تاثیر منفی خواهد گذاشت و نمی توان از  تاثیر منفی ان بر میانجیگری این کشور میان سوریه و اسراییل نیز غافل شد.
 

گردآوری و ترجمه: مهدی شکیبائی