تاثیرعامل آمریکایی- اسراییلی در انفجار منطقه قفقاز

مهدی شکیبایی*

براساس آخرین اخبار روسیه در حال انجام اقدام نظامی در منطقه قفقاز برآمده و مشخصا نیروهای نظامی این کشور با حجم گسترده ای وارد اراضی گرجستان شده اند. به گونه ای که یگانهای زره پوش و چتر باز روسیه با پشتیبانی جنگنده های روسی سیطره خود را بر منطقه اوستیای شمالی تحمیل کرده اند.

 مختصات درگیری در قفقاز 

 توصیف نقشه درگیری در قفقاز نشانگر وجود منطقه ای جغرافیایی واقع در بخش جنوب غربی اتحاد جماهیر شوروی سابق بوده که در حال حاضر به مناطق زیر تقسیم شده است.

•        قفقاز جنوبی : شامل کشورهای واقع میان دریای خزر و دریای سیاه یعنی آذربایجان، ارمنستان و گرجستان است.

•        قفقاز شمالی : که اصطلاحا دالان قفقازنامیده می شود و در چارچوب جمهوری فدراسیون روسیه است و شامل چچن، اینگوش، اوستیای شمالی ، داغستان، اداجیا،کراخای شرکسیا و کاباردینو بلغاریا است.پس از فروپاشی شوروی سابق نقشه منطقه قفقاز به دو منطقه قفقازجنوبی که به کشورهای مستقل مشترک المنافع تغییر یافت و منطقه قفقاز شمالی که همچنان در چارچوب فدارسیون روسیه به عنوان وارث شوروی سابق ادامه حیات داد، تقسیم شد.

 ترسیم درگیری قفقاز

منطقه قفقاز شمالی و جنوبی در واقع دروازه اصلی روسیه برای تعامل با جهان محسوب می شود. به گونه ای که بسته شدن این دروازه به مثابه چالش استراتژیک و خطرناکی است برای روسیه که ممکن است به اختناق اقتصادی ، سیاسی و حتی استراتژیک این کشور منجر شود.

اهداف و نیات آمریکا نیز از زمان فروپاشی شوروی  کاملا مشهود است خصوصا زمانی که اقدام به نزدیک شده به گرجستان کرد. کشوری که در میان کشورهای منطقه از موقعیت به مراتب خطرناکی در منطقه برخوردار بود زیرا از دید واشنگتن کشوری که بتواند بر گرجستان سیطره یابد بی شک به راحتی می تواند دروازه جهانی را بر روی روسیه ببندد. همچنین گرجستان به سبب تداخلی که با دیگر کشورهای منطقه قفقاز دارد می تواند برشعله های آتش نزاع و درگیری در قفقاز شمالی و جنوبی دامن زند.
منطقه قفقاز شمالی و جنوبی در مرکز مربع ای قرار دارد که پیرامون آن تشکیل می شود از کشورهایی چون روسیه، ایران، ترکیه و در نهایت اتحادیه اروپا. تحقیقات و مطالعات انجام شده تاکید می کند که منطقه قفقاز شمالی و جنوبی نه تنها دروازه ای برای روسیه به سوی جهان خارج است که گذرگاه اصلی و بزرگی برای  کمک های نفت و گاز استخراج شده از چاههای نفت آسیای میانه، دریای خزر و جنوب روسیه نیز می باشد. بنابراین سیطره بر منطقه قفقاز به معنای سیطره بر بخش عظیمی از ذخایر نفت و گاز جهانی است.

* درگیری مسکو و واشنگتن

واشنگتن توانست از دگرگونی در منطقه قفاز خودداری کند زمانی که به اعمال نفوذ خود در گرجستان مبادرت کرد. گرجستانی که ادوارد شوارد نادزه وزیر خارجه وقت اتحاد جماهیر شوروی به رهبری گورباچف توانسته بود آن را به استقلال برساند. شوارد نادزه با استفاده از روابط سابق خود با مسئولان آمریکایی توانست آینده گرجستان را به آینده طرح های آمریکا در منطقه قفقاز گره ای محکم زند. اطلاعات وارد تاکید می کند که واشنگتن بلافاصله زمانی که توانست گامهایش را وارد خاک گرجستان نماید  اقدام به سرنگونی دولت شوارد نادزه کرد و جای او را به رییس جمهوری جدید تری که بیشترین باور را به طرح های آمریکا در منطقه داشت، ارائه نمود.
واشنگتن توانست با تطمیع رییس جمهور جدید گرجستان از طریق ارائه برخی تسهیلات و امتیازات نیروهای آمریکایی را در این کشور مستقر نموده و تفلیس را مجاب به استفاده از فرودگاههای و اماکن نظامی این کشور برای برخی اهداف خود کند. گزارشهای رسیده حاکی از ان است که آمریکا به محض ورود به گرجستان سعی کرد که از این کشور به عنوان پایگاهی سیاسی ، نظامی و اطلاعاتی با هدف تسلط بر سایر مناطق قفقاز به عنوان قلب حیاتی دولت روسیه استفاده نماید.

 واشنگتن و مدیریت درگیریهای قفقاز:

دولت کنونی آمریکا توانست با روشهای مختلف طرح هایی را که دولت بیل کلینتون آغاز گر ان بود با اهداف زیر اجرایی کند:
• برافروختن شعله های اعتراضات مدنی که به انقلابهای رنگین معروف شد. هدف از آن تقویت توانایی جنبش های سیاسی هوادار غرب بود.
• برافروختن شعله های اتش جنبشهای اعتراضی مسلحانه که منجر به آغاز شماری از جنگ های جدایی خواهانه شد و هدف از ان نیز اعمال فشار بر دولت هایی که سیاست مخالفت با واشنگتن را در منطقه پیش گرفته بودند.

شاخص ترین نزاع های مسلحانه ای که هم اینک در منطقه قفقاز در حال اجرا است:
 
* درگیریها در قفقاز جنوبی از جمله:
- درگیری ارمنستان و آذربایجان بر سر منطقه ناگور کرباخ  آذربایجان که در ان اکثریت ارمنی های مسیحی ارتدوکس  زندگی می کنند و همچنین منطقه نخجوان ارمنستان که در آن اکثریت مسلمانان سنی زندگی می کنند.
- درگیریهای داخلی آذربایجان بین نخبه های هوادار غرب و جنبش های بنیاد گرای اسلامی مخالف حضور آمریکا در این کشور
- درگیری گرجستان- آبخازیا چرکسی در چارچوب جنگ بین گرجستان و چرکسی ها که در جریان آن چرکسی ها تلاش می کنند از گرجستان مسیحی استقلال یابند و دولت چرکسی اسلامی اهل سنت در ابخازیا تشکیل دهند.
- درگیری گرجستان و اوستیای جنوبی : در چارچوب جنگ گرجستان – اوستیای جنوبی که در جریان آن ساکنان مسلمان سنی اوستیای جنوبی برای استقلال از گرجستان تلاش می کنند.
 
 * درگیریها در قفقاز شمالی

این درگیری ها در محدوده سرزمینی فدراسیون روسیه در جریان است که شاخص ترین ان عبارتند از :
- جنگ چچن – روسیه
- جنگ داغستان – روسیه
- جنگ اینگوش – روسیه
- جنگ کباردینو – بلغاری چرکسی ها – روسیه
- جنگ چرکسی ها – روسیه

در تمامی این مناطق اکثریت مسلمانان سنی برای استقلال از فدراسیون روسیه و تشکیل جمهوری مستقل تلاش می کنند.

* درگیری روسیه - گرجستان : تاثیر عامل آمریکایی – اسراییلی

آمریکا همزمان با حمایت از گرجستان علیه جنبشهای جدایی طلب در منطقه اوستیای جنوبی و ابخازیای چرکسی(که در اراضی گرجستان قرار دارد) همچنین بر حمایت از جنبش های جدایی طلب موجود در اراضی فدراسیون روسیه نیز تاکید می کند. اما تاثیر عامل اسراییلی نیز از طریق موارد زیر کاملا مشهود است:
- ارائه حمایت نظامی و لوجستیکی از گرجستان و همچنین ارائه کمک و پشتیبانی از طریق مرزهای شمالی گرجستان به جنبش های جدایی طلب فعال در روسیه
- استفاده از گرجستان به عنوان نقطه عبور و تجمع عناصر و جماعت های لابی اسراییلی فعال در مناطق قفقاز شمالی و جنوبی خصوصا در چارچوب اجرای طرح اسراییلی رهایی از یهودیان شرقی ای که از شوروی سابق و روسیه به فلسطین اشغالی مهاجرت کرده اند. این کار با ارائه مبالغ هنگفت مالی  با هدف بازگشت دوباره آنان به مناطق قفقاز صورت می گیرد.

به دنبال دخالت آمریکا در جنوب روسیه و همچنین تبدیل گرجستان به پایگاه دخالت آمریکا و اسراییل علیه مسکو، روسیه نیز در مقابل از جنبشهای جدایی طلب گرجستانی خصوصا در منطقه اوستیای جنوبی و منطقه آبخازیای چرکسی حمایت کرده است.
 
دولت آمریکانیز در مقابله با روسیه گرجستان را به شبکه روابط منافع آمریکا در منطقه قفقاز از طریق طرح خط لوله باکو، تفلیس- جیهان که از اراضی گرجستان می گذرد،  پیوند داد. همچنین آمریکا از پیمان گوام متشکل از کشورهای آذربایجان، گرجستان با هدف توسعه این پیمان به سمت موارد زیر حمایت کرده است:
• ارتباط بین این پیمان و پیمان ناتو در چارچوب توافقنامه مشارکت نظامی – امنیتی به گونه ای که به ناتو حق دخالت نظامی در منطقه قفقاز را می دهد.
• ارتباط بین این پیمان و اسراییل در چارچوب توافقنامه مشارکت نظامی – امنیتی  که به اسراییل حق دخالت نظامی در منطقه قفقاز را می دهد.

پیش بینی می شود که درگیری گرجستان و روسیه که با حمایت آمریکا نیز صورت گرفته است با هدف تلاش تفلیس برای اجرای پاکسازی نژادی بیشتر علیه ساکنان منطقه اوستیای جنوبی صورت می گیرد که بعد از آن نوبت به پاکسازی ساکنان آبخازیای چرکسی خواهد رسید.
از سوی دیگر تحلیلگران معتقدند کهدخالت نیروهای روسیه در جنگ بین گرجستان و اوستیای جنوبی نیز در چارچوب پاسخ کوبنده مسکو به طرح سپر موشکی آمریکا در جمهوری چک صورت گرفته باشد. س÷ری که روسیه آن را به مثابه خطرمستقمی بر امنیت خود تلقی می کند. 

درگیری مسلحانه گرجستان – روسیه  بی شک به برافروختن شعله های نزاع داخلی در گرجستان در منطقه اوستیای جنوبی و ابخازیا منجر خواهد شد. ضمن آنکه برخی پیش بینی ها از احتمالاتی سخن می گویند که نشانگر احتمال تنش میان آذربایجان و ارمنستان است. امری که تداعی کننده بازگشت جنگ ارمنستان – آذربایجان و تکرار مطالبات ارمنستان مبنی بر حاکمیت بر منطقه ناگور کرباخ و مطالبات آذربایجان مبنی بر حاکمیت بر منطقه نخجوان است.
 
روزنامه های اسراییلی بلافاصله پس از تنش میان گرجستان و روسیه حملات انتقادی خود را از روسیه آغاز کردند. از سوی دیگر واشنگتن نیز اعمال فشار بر روسیه را آغاز کرد. پیمان ناتو نیز از روسیه خواست نیروهای خود را از گرجستان خارج کند.  گفته می شود واشنگتن انتظار چنین واکنش تندی از سوی روسیه را نداشته است. و هم اکنون سعی دارد از گرجستان نسبت به خطر روسیه حمایت کند. ناظران معتقدند واشنگتن با مشکلی واقعی روبرو خواهد شد چنانچه به شورای امنیت سازمان ملل در این خصوص پناه ببرد. برخی تحلیل ها نیز حکایت از آن دارد که روسیه از گرجستان به عنوان برگ برنده ای علیه واشنگتن و واداشتن این کشور به سازش با روسیه در مورد بسیاری از پرونده های منطقه ای از جمله برخی جنبش های جدایی طلب مخالف  روسیه که آمریکا از انها حمایت می کند، استفاده خواهد کرد. حتی گفته می شود روسیه از این برگ برنده در مورد سپر موشکی امریکا و همچنین پرونده هسته ای ایران نیز استفاده خواهد کرد.
براین اساس کاهش نفوذ آمریکا در منطقه قفقاز به مثابه خسارت جبران ناپذیر استراتژیک برای این کشور خواهد بود. زیرا برای آمریکا دیگر هیچ جایگزینی نخواهد بود مگر اینکه خود رادر دامان ترکیه ای بیندازد که  حزب عدالت و توسعه بر آن حکومت می کند. بی شک واشنگتن به این سهولت نخواهد توانست انگونه که گرجستان را با تطمیع جذب خود کرد حزب عدالت و توسعه ترکیه را در اختیار خود بگیرد.

*سردبیر خبرگزاری قدس(قدسنا)